Danielle, die al een kwarteeuw mijn
dochter is, bezoekt mij elke andere week op zondag, een dag die voor haar –
gezien haar pertinente atheïsme – geen heilige dag is maar die zij ook niet als
werkdag benut.
Ze
vertelt over het verkeer. Zelfs op een zondag is er veel verkeer op de snelweg.
Ze woont een heel eind van mij vandaan. In elk min of meer geïndustrialiseerd
land komen er steeds meer auto’s. Binnenkort zijn er meer auto’s dan huizen op
de wereld. Dan zullen mensen ook min of meer continu in hun auto wonen. Dat zal
autoconstructeurs ertoe aanzetten een heel nieuw concept voor auto’s te
bedenken, met een miniatuur badkamer en een slaapruimte waar voorheen de bagage
kon, en een televisiescherm zodat niemand nog zijn geliefde programma moet
missen.
Ze
doet twee uren over de veertig kilometer die ons van elkaar scheiden. Ik
bedoel: die haar flat van de mijne scheidt. Ze had tijdens die twee uren
minstens vier of vijf hoofdstukken in een boek kunnen lezen. Ze is geen snelle
lezer, ze was op school niet erg vlot in het lezen, mijn genen heeft ze
alleszins niet, toch niet in dominante zin.
Ik
kook noedels voor haar en maak apart vis klaar met paddestoelen en allerlei
kruiden, zoals ze dat graag heeft.
Hoeveel
weeg je, vraagt ze mij. Ik vertel haar: honderd en tien, en dat is ruim tien
kilo gelogen, alsof ze dat niet weet.
Je
moet jezelf een vrouw zoeken, zegt ze, en ze weet dat ik geen vrouw zoek. Moeder
is al vijf jaar dood, en je moet nu verder in het leven. Alsof zij weet hoe
ik verder moet in het leven terwijl ze zelf drie verhoudingen gehad heeft, met
oudere vrouwen, waarvan eentje getrouwd was en mét kinderen.
Het
is overigens zij die zo ver van mij vandaan is gaan wonen. Dichter bij haar
werk, dat was haar voorwendsel. Het jaar nadat haar moeder was gestorven.
Binnenkort sterven mensen niet meer, niet in de eigenlijke betekenis. Hun
hersenen worden in een machine gezet en hun gedachten worden in een computer
gestockeerd in afwachting van zoiets als kunstmatige hersenen. We staan op de
drempel van wereldschokkende ontdekkingen in verband met het bewustzijn, zeggen
de geleerden. Wie echter al dood is, heeft pech gehad. Met dode hersenen kunnen
ze niets meer doen. We kunnen er een mens mee klonen, zeggen ze, maar die zal
hoe dan ook een heel ander mens zijn, geestelijk gezien. Een ander bewustzijn.
Danielle
slaat het fotoboek van haar jeugd open. Toen waren de volwassenen zo gek
gekleed, zegt ze, en zelfs ik, die toen volwassen was, verbaas me over het
verkeerd soort pantalons, over de verkeerde shirts, over de geheel verkeerde
haarsnit – allemaal dingen waar ik mij nu voor schaam. Toen echter waren we
trots omdat we alles anders deden dan onze achterlijke ouders.
Ze
rijdt nog steeds met die kleine, donkergroene Japanse auto waarvan de
achterbumper gedeukt is. In het handschoencompartiment – wie steekt daar nu nog
handschoenen in? – zit ongetwijfeld nog steeds die reisgids voor Barcelona,
waar ze ooit haar hart en een deel van haar zinnigheid verloor. Ze nam zich
voor Catalaans te gaan studeren, maar daar kwam na haar terugkeer niets meer
van in huis. Binnenkort hoeven mensen geen vreemde taal meer te leren maar
krijgen ze die ingeplant. Wellicht worden onze hersenen op zekere dag te klein
voor alles wat we willen kennen. Dan hebben we externe hersenen nodig. Externe,
draagbare hersenen.
Let
je wel op je gezondheid, vraagt ze. Ze is verpleegster en dus weet ze alles
over gezondheid, in het bijzonder de mijne. Ik voel me verpletterd door haar
bezorgdheid.
Ze
blijft voor mijn welgevulde boekenkast staan mijmeren. Ze leest zelf weinig, ze
heeft er de tijd niet voor. Ik vertel haar dat de mens niet slimmer wordt. Er
komen machines die in zijn plaats zullen lezen. Die in zijn plaats literatuur
zullen lezen en waarderen. En die uiteindelijk zelf ook verhalen en gedichten
zullen schrijven. Dat gebeurt nu al, zegt ze: in Amerika is er een computer
uitgevonden die gedichten schrijft. Ik vraag haar waar ze dat soort van onzin
vandaan heeft, maar ze weet het niet meer.
Ik
kijk uit het raam naar het park achter mijn flatgebouw. Deze flat heb ik
uitgekozen omdat hij uitkijkt op het park. Het is mijn tuin. Ik hoef hem niet
zelf te onderhouden maar ik kan er toch naar eigen goeddunken gebruik van
maken. Het is een groot park. De kinderen komen er occasioneel bosfeeën tegen
en verdwaalde eekhoorns, en naar verluidt ook een eenhoorn, uiteraard een witte,
maar ik geloof niet alles wat ik hoor vertellen.
Danielle
blijft nooit lang. Een uurtje, hooguit, kwestie van wat met mij over mijn
gezondheid te praten en te lunchen, en dan gaat ze weer weg. Al bij al is ze
ruim vijf uur onderweg, dit is de plaag van onze tijd: we zijn heel veel
onderweg maar hebben geen tijd om te genieten wanneer we ergens arriveren.
Binnenkort komen er machines die in onze plaats zullen reizen.
Elders in het flatgebouw gaan dingen
verloren. Sommige mensen verliezen hun postbus, anderen verliezen hun wasgoed,
soms gaat een vuilnisbak verloren, occasioneel een auto. Waar gaan al die
dingen naartoe? vraagt een oud dametje dat verderop in mijn gang woont. Je
vraagt je af waar al die dingen naartoe gaan en wie ze wegneemt. Ze gaan er
toch niet op eigen kracht vandoor?
Natuurlijk
doen ze dat niet, maar oude dametjes hebben zo hun eigen manier om de
onbegrijpelijke dingen van het leven te bekijken. Je vraagt je af of iemand die
dingen steelt en ze verzamelt, want het zijn allemaal spullen die niet zoveel
waarde hebben, zelfs de auto was oud en de moeite niet waard.
Tegenover
haar woont een oude stierenvechter, een toreador, die zeven en negentig keer in
de arena stond tegenover een stier. Twee keer werd hij aan de horens van een
stier gespietst en telkens speelde de dood een spel met hem, maar uiteindelijk
won de toreador. Hij weet nu dat het hem niet gegeven is in de arena te
sterven. Hij zal sterven om zeven uur veertien op de ochtend van twaalf april
volgend jaar vanwege een falende en door kanker aangevreten pancreas. Hij zal
dan alléén zijn, en eigenlijk was hij zijn hele leven alléén.
De
toreador meent enkele van de dieven gezien te hebben, die bloembakken en een
stel zomerjurken met zich meesleepten. Het waren trollen, zegt hij. Trollen,
dat is de enige beschrijving die hij van de dieven kan geven. Ze zagen eruit
als trollen en gedroegen zich als trollen.
Hoe
gedragen trollen zich dan? wilde mijn bejaarde buurvrouw weten. Zij wist
overduidelijk niets af van trollen noch van de dieven. En dat stoorde haar.
Ze
gedragen zich als een stier in een arena, gewond, wetende dat hij heel
binnenkort zal sterven, zo legt de toreador het uit. Dat is wat trollen
zijn: gedoemde wezens die niet als mensen zijn. En ook niet als dieren, want ze
dragen hun noodlot met passie en met trots. Ook trollen zijn zo.
Misschien
moeten we trollen uitvinden, opdat domme mensen alles wat er in de wereld
misgaat op hen kunnen afschuiven. Trollen hebben het allemaal gedaan: de
diefstallen en de verkrachtingen van blanke vrouwen en de werkloosheid en de
vernielingen in parken en kerkhoven. Stuur die trollen terug naar waar ze
thuishoren!
In
het park achter het flatgebouw waar ik woon, sluipen allicht heel wat trollen
rond. Niemand durft er nog te komen. De trollen stelen alles wat loszit en niet
te zwaar is. Binnenkort praten we over moord. En dan weten we wie daar schuld
aan heeft.
De
toreador trekt zich in zijn flat terug. Daar leeft hij, zo vermoed ik, tussen
foto’s en herinneringen. In zijn dromen wordt hij achtervolgd door de geest van
de stieren die hij doodde. Een jong koppel verderop in de gang heeft nog niets
verloren. Zij houden hun deur goed op slot. Pas op het allerlaatste moment
zetten zij de vuilnis buiten.
De
politie is langs geweest, maar ze houdt zich op de vlakte. Er verdwijnen
dingen, maar niet echt iets van waarde. En er is geen geweld mee gemoeid.
Niemand raakt gewond, er wordt niemand bedreigd. Er zijn overigens geen sporen.
Er zijn geen getuigen. Laten we niet altijd de vinger wijzen naar de trollen,
zegt de politie. Trollen bestaan overigens niet.
Sommige
bewoners denken er over na om een militie te vormen. Om ’s nachts de wacht op
te trekken. Lang zullen ze dat niet volhouden. Drie of vier nachten, en dan
komt er niets meer van.
Ondertussen
schuilen de trollen in het park, tussen de struiken. Ze wachten af. Ze weten
wat ze willen bereiken. Ze willen onze samenleving destabiliseren. Daarom
stelen ze alleen waardeloze spullen. Omdat wij ons dan afvragen wat hun
volgende zet zal zijn.
In het midden van de straat is een
scheur gekomen. Dit is echt het laatste wat we nodig hebben, een scheur over de
hele lengte van de straat. De scheur wordt elke dag een beetje breder. Het ziet
er naar uit dat beide zijden van de straat binnenkort helemaal van mekaar
zullen gescheiden worden.
Persoonlijk
beklaag ik me dat niet. Ik heb nooit erg hoog opgelopen met de overburen. Aan
de andere kant van de straat is het niet veel soeps. Het gebruikelijke zooitje
middenklassers, lagere middenklasse dan nog, met plastic tuinmeubelen en een
groenen stalen barbecue en een Japanse monovolume en de garage vol met rommel
in plaats van ruimte voor de auto.
Hoe
de scheur er is gekomen lijkt niemand te weten. Enkele mensen zijn komen
kijken, ingenieurs van de dienst rioleringen en iemand van het openbaar bestuur
van de wegen – of hoe dat ook heet – maar allemaal gingen ze weer weg zonder
dat ze spraken van een oplossing. Na vier dagen is de scheur twintig centimeter
breed.
Wanneer
ik ontwaak ga ik telkens eerst naar de straat kijken. De scheur is onregelmatig
maar loopt niettemin parallel aan de straat, van het ene eind naar het andere.
Hier en daar ontsnapt een wolkje damp aan de scheur, alsof het daar beneden
heet is. Er wordt over gepraat, maar ieder praat alleen met mensen van zijn
eigen kant van de straat. De mensen aan de andere kant spreken overigens een
andere taal.
Wellicht
verdwalen mensen nu in onze straat. Ze zoeken naar de oorsprong van de scheur,
zoals vroegere ontdekkingsreizigers de oorsprong van de Nijl zochten, maar die
vinden ze niet. Vandaag alleszins niet. Ze hebben plattegronden bij zich, van
de stad, van deze wijk, en ze zoeken naar de reden achter het ontstaan van de
scheur die de straat in twee gelijke delen verdeelt. Ze verdwalen hier, deze
mensen, want het plattegrond is niet het landschap, een waarheid die we kennen
sinds Graaf Korzybski en zijn theorieën, die uiteindelijk zouden leiden tot
neuro-linguïstisch programmeren.
Aan
het ene uiteinde van de straat verkoopt een man in een haastig opgesteld
stalletje plattegronden van de wijk en zelfs geologische kaarten van deze
streek, alsof die in het bestaan van een ondergrondse vulkaan zullen bewijzen.
Wanneer Danielle terugkomt, brengt ze een kaart voor me mee. Misschien ken je
je eigen buurt niet zo goed, zegt ze.
Nog
even en ze zegt dat de scheur mijn schuld is. Ze heeft haar Japanse auto een
paar straten verderop moeten parkeren. Ik woon nog steeds twee uren van haar
vandaan. Er zijn nogal wat ramptoeristen in de buurt van mijn straat. De
politie doet daar niets aan. Kom, zeggen de mensen, we gaan een uitstapje
maken, we gaan kijken hoe andere mensen in de miserie zitten. Binnenkort worden
uitstappen georganiseerd voor rijke westerlingen naar oorlogsgebieden en
plaatsen waar er hongersnood heerst. Naar hongerend Somalië, naar Jemen, naar
Syrië. Er zijn bestemmingen genoeg.
Ik
maak kip en rijst met een dikke curry-saus voor haar klaar, met gestoomde
groenten. De curry is erg sterk, ik weet dat ze hem graag zo heeft, zoals hij
in zuidelijk India wordt gemaakt. Na een uur gaat ze weer weg. In de straat
kijkt ze bedachtzaam naar de scheur, waar de damp ondertussen een vuilgele
kleur heeft gekregen en duidelijk naar solfer stinkt.
Een
brandweerauto staat op de hoek geparkeerd met enkele mannen ernaast in rode
overalls. Ze staan daar maar wat te kletsen en lijken geen specifieke
instructies te hebben in verband met de toestand. Tot volgende week! roept
Danielle me na, en dan is ze weg, een andere hoek om. Binnenkort hebben we
androïden die oude mensen gezelschap houden in rusthuizen of die hen thuis
komen opzoeken, gewoon omdat er niet genoeg verpleegsters meer zijn en niemand
nog voor die oude mensen wil zorgen. Wanneer ik nu ingevroren word en pakweg
binnen honderd jaar weer ontwaak, zal er een androïde verpleegster naast mijn
bed staan en ze zal mij vriendelijk troostend toespreken tot ik het laatste
greintje artificialiteit in haar gebaren en woorden herken; en dan zal ik niet
verbaasd zijn want ik heb meer dan mijn deel science fiction gelezen in mijn
jongere jaren en ik ben dus voorbereid op de toekomst, ja ik verwelkom zelfs
die toekomst want een androïde verpleegster heeft nooit een kwaaie dag, nooit
problemen thuis die ze mee naar het werk brengt, ze is nooit moe en is nooit
humeurig.
Binnenkort
wordt de toekomst tastbaar.
De
kloof wordt langzaam wijder. Er komen enkele journalisten en fotografen op af.
Ze ondervragen mensen en ze maken foto’s. Ik blijf uit hun buurt. Misschien
begrijp ik hun vragen niet, misschien begrijpen zij mijn antwoorden niet. Ze
staan allemaal aan de andere kant van de scheur – die gaandeweg een
brede kloof wordt. Ze staan allemaal aan de andere kant, niet aan mijn
kant. Ze behoren tot die andere wereld waar wij ons langzaam van
afscheiden. Daarom heb ik hen niets te vertellen. Ik keer terug naar mijn flat.
Danielle brengt een foto voor me mee. Ik
wil ze niet zien. Ik hoef helemaal geen foto’s. Ik maak noedels, deze keer met
stukjes inktvis en bijhorende kruiden, heel erg Japans, zo vermoed ik. Ik
bekijk de foto niet.
Het
gebeurt wel vaker dat Danielle foto’s meebrengt. Ik bekijk ze nooit. Ons
gesprek gaat over de kleine dingen in haar leven. Er zijn alleen maar kleine
dingen in haar leven, geen grote. Ze zal nooit een groot leven hebben. Ik weeg
honderd twintig kilo en ook in mijn leven gebeuren er geen grote dingen.
Het
enige wat gebeurt is de kloof, die nu een meter breed is. Er worden geen dingen
meer gestolen in het gebouw, maar hoe het er aan toe gaat aan de andere kant
van de straat weet ik niet, want er is geen contact meer. De toreador is er
niet gerust in. Hij wringt de handen. Elke nacht dwalen er schaduwen rond de
kloof, zegt hij. De stank van solfer overheerst.
Danielle
weet dat ook, maar ze stelt geen vragen. De toreador kijkt hulpeloos. Ons
huizenblok raakt geïsoleerd van de rest van de wereld, zegt hij. Er is geen
wereld meer. We trekken ons terug in onze flat. Binnenkort leeft iedereen op de
planeet zoals wij: in volledige isolatie. Alleen nog maar schermen en internet.
Zo hoort het. De mens is geen sociaal dier. Gedraagt hij zich sociaal, dan
voert hij oorlog.
Danielle
heeft haar Japanse auto ingeruild voor een Europees model. Ze zegt dat het geen
verbetering is. Ik ben blij geen auto nodig te hebben. Ik vertel haar dat de
trollen mijn boodschappen voor me doen. Ze glimlacht, medelijdend. De verhalen
over de eenhoorn zijn ook al tot haar doorgedrongen. Ze geniet van de noedels
die ik voor haar maak. Ik vertel haar dat mijn flat niet meer uitkijkt over het
park.
Er staat geen brandweerauto meer aan het
uiteinde van de straat. Wel staat er een versperring, zowel aan het begin als
aan het eind van de straat. De versperring is er om de ambtenaren het gevoel te
geven dat ze hun verantwoordelijkheid hebben genomen.
Uit
de kloof komt nu over de hele lengte constant een vieze, gele wolk. We kunnen
de stank niet meer buiten houden. Danielle klaagt niet. Ze weet hoe erg het
voor me is. Ze staat bij de deur en maakt aanstalten om te vertrekken. Ze
vraagt hoe oud ik ben, en of ik wel goed op mijn gezondheid let.
Dan
zegt ze: ik keek zonet nog in het fotoboek, en ze zegt het op zo’n gespannen
manier alsof die eenvoudige boodschap inhoud en betekenis heeft.
Ja, zeg ik, afwachtend. Ze knikt, en dan gaat ze weg.
Wanneer
ze om de hoek is verdwenen, nog even kuchend vanwege de dampen, sluit ik de
deur. Ik stap terug de woonkamer in. Het fotoboek ligt op de salontafel,
omgekeerd en geopend. Ik pik het op. Danielle staat op verscheidene van de
foto’s. Eén ervan heeft het park als decor. Tussen Danielle en de bomen van het
park staat, duidelijk grijnzend, een witte, trotse eenhoorn.
© Guido Eekhaut
