Ter nagedachtenis van Gerda Westerveld-Scholten,
overleden op 27.08.2016
Moeders gaan schoorvoetend heen.
Schuifelen zacht en mat, staren
verstild, oud voor het eerst,
moe voor altijd en ouder steeds.
Zo wordt, met wassen hand,
het boek der Vragen afgesloten.
Ontglipt ook het ontglipte.
En wij, die later zijn gekomen,
verbijsterd wachten wij en kneden
deeg voor als wij oud geworden zijn.
Met maskers ruwer dan de huid
vermoeden doet. En beide ogen
staar.
Wij zijn een platte steen
die meermaals kaatst op rustig water.
Versleten moeders weten dat zij
alle rimpelingen zijn.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
zondag 19 mei 2019
zaterdag 18 mei 2019
Spreker in dundruk - Philippe Cailliau
Dan, van bezwering naar bezwering,
van minzame zinnen naar verbale drift,
schichtig, het zoeklicht in de mond,
holt hij een hinkend woord voorbij.
Dagelijks wordt hem een droom
geleend, geript als een verhaal
dat ledigheid verjaagt.
De taalturbines stampen rusteloos.
Voortaan zal hij, zeewaardig reiziger,
de overvolle boten bergen, zal hij zijn
havens graven en zijn huizen bouwen.
Bij onguur weer zal hij de pannen dichten.
Is hij een code op geschept papier?
Vereeuwigd als een dundruk
met een harde kaft.
De spreker leest luidop
zijn typoscript, zijn blad vol blunders
die ontsnapten aan de aandacht
van een ingeoefend leven.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
van minzame zinnen naar verbale drift,
schichtig, het zoeklicht in de mond,
holt hij een hinkend woord voorbij.
Dagelijks wordt hem een droom
geleend, geript als een verhaal
dat ledigheid verjaagt.
De taalturbines stampen rusteloos.
Voortaan zal hij, zeewaardig reiziger,
de overvolle boten bergen, zal hij zijn
havens graven en zijn huizen bouwen.
Bij onguur weer zal hij de pannen dichten.
Is hij een code op geschept papier?
Vereeuwigd als een dundruk
met een harde kaft.
De spreker leest luidop
zijn typoscript, zijn blad vol blunders
die ontsnapten aan de aandacht
van een ingeoefend leven.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
vrijdag 17 mei 2019
Waterwees - Philippe Cailliau
Van kop tot teen is hij het vocht
van de natuur. Eden, cynisme en
spiraal. Begin en slot de winstkansen
van het verhaal. Een wees, een wees
die niemand ziet, alleen is zijn alleen:
een waterwees, een onderzeese
stiltestorm.
Een oude reus is hij, een roofbeest
ruikbaar in zijn zweet.
Zijn lichaamsdelen zijn gewrongen
tussen argwaan en ruw schuim.
De wees, een jager die de adem klieft.
Bedwelmend is zijn aangespoelde geur.
Een dag beginnen is ontsnappen
uit een kamer zonder deur – een wees
is een fragment.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
van de natuur. Eden, cynisme en
spiraal. Begin en slot de winstkansen
van het verhaal. Een wees, een wees
die niemand ziet, alleen is zijn alleen:
een waterwees, een onderzeese
stiltestorm.
Een oude reus is hij, een roofbeest
ruikbaar in zijn zweet.
Zijn lichaamsdelen zijn gewrongen
tussen argwaan en ruw schuim.
De wees, een jager die de adem klieft.
Bedwelmend is zijn aangespoelde geur.
Een dag beginnen is ontsnappen
uit een kamer zonder deur – een wees
is een fragment.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
donderdag 16 mei 2019
Waterinsufficiëntie op spoed - Philippe Cailliau
Wat droog gemeen heeft met zijn natte
taal zijn schorre woorden. De droogte
offert heel gemeen vocht aan zichzelf.
Huid, nier en ader, trekkend tongbeen
zakken in hun zure droesem.
Het machteloze lijf is vanaf nu de
gastenkamer die om kokhals roept -
tot, als een kurk, bewegingen verstijven.
Infusen wakkeren het sponzen
van de nieren aan. Gezichten zullen
opgelucht weer ouder zijn geworden.
Eind goed.
Van hydratatie is de drank de drager
van het zoenoffer. Het speeksel als
de uitkomst van vertwijfeling plus hoop.
Het lichaam dat toch krimpt
kruipt uit de kuip.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
taal zijn schorre woorden. De droogte
offert heel gemeen vocht aan zichzelf.
Huid, nier en ader, trekkend tongbeen
zakken in hun zure droesem.
Het machteloze lijf is vanaf nu de
gastenkamer die om kokhals roept -
tot, als een kurk, bewegingen verstijven.
Infusen wakkeren het sponzen
van de nieren aan. Gezichten zullen
opgelucht weer ouder zijn geworden.
Eind goed.
Van hydratatie is de drank de drager
van het zoenoffer. Het speeksel als
de uitkomst van vertwijfeling plus hoop.
Het lichaam dat toch krimpt
kruipt uit de kuip.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
woensdag 15 mei 2019
Tot er ruimte is - Philippe Cailliau
Eilanden weten niet wanneer
ze zinken. Maar zakken doen
ze - zakken bijbelvast tussen
de wateren.
Bewoners glijden in hun aarde.
Het is een zeker glijden: met
diepe grimmigheid en schroom.
Overal kan woede liggen:
onder een dak, een steen,
zelfs onder serreglas.
Verdwijnt een leven
voor heel even in een mens.
Laat boosheid zakken
zoals eilanden dat doen. En
wacht met zinken in de aarde
tot er ruimte is. Tussen
de grassen en de graven.
Leven is geduldig kruipen
in een veld van muren.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
ze zinken. Maar zakken doen
ze - zakken bijbelvast tussen
de wateren.
Bewoners glijden in hun aarde.
Het is een zeker glijden: met
diepe grimmigheid en schroom.
Overal kan woede liggen:
onder een dak, een steen,
zelfs onder serreglas.
Verdwijnt een leven
voor heel even in een mens.
Laat boosheid zakken
zoals eilanden dat doen. En
wacht met zinken in de aarde
tot er ruimte is. Tussen
de grassen en de graven.
Leven is geduldig kruipen
in een veld van muren.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
dinsdag 14 mei 2019
Water glijdt - Philippe Cailliau
Voel
waar er misschien grenzen zijn.
Waar water glijdt.
Hoe hemels moeilijk
is het denken over water stelen
uit een meer.
In het niemandsmeer is er het nemen,
komt overal dat stelen, er is
de hand die alles van de toekomst
in de hand heeft.
Zo grijpen wij het leven.
De hand die met de vingers
roept. Er zijn de woorden.
Er is het glijden in het natte,
er zijn de vinnen ook de kieuwen,
er is de hoop.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
waar er misschien grenzen zijn.
Waar water glijdt.
Hoe hemels moeilijk
is het denken over water stelen
uit een meer.
In het niemandsmeer is er het nemen,
komt overal dat stelen, er is
de hand die alles van de toekomst
in de hand heeft.
Zo grijpen wij het leven.
De hand die met de vingers
roept. Er zijn de woorden.
Er is het glijden in het natte,
er zijn de vinnen ook de kieuwen,
er is de hoop.
© Philippe Cailliau
Uit ‘Omtrek van water’, gedichten 2016-2019. De bundel verschijnt
omstreeks medio 2020 bij Uitgeverij Kleinood & Grootzeer.
maandag 13 mei 2019
woensdag 8 mei 2019
Dwaalhof van blije bijen
Aantekeningen bij De zee is een zij van Jan van meenen
Jan van meenen is met De zee is een zij aan zijn vierde dichtbundel toe. Aan deze nieuwe
bundel die net als zijn drie vorige verscheen bij Uitgeverij P gingen Aarzelend Gedicht (zijn knappe en louterende debuut uit 1998), Weerwerk (uit 2001) en Lichtgezichten
(uit 2014) vooraf.
Of dat niet een beetje weinig is - vier dichtbundels in twintig jaar -
vroegen we hem naar aanleiding van de voorstelling van zijn nieuwe
bundel op 23 februari 2019 in de Bib van Harelbeke.
Zijn antwoord typeert ten volle de dienstbaarheid van deze bescheiden dichter: Helemaal niet... Ik heb altijd het leven laten primeren. De poëzie is eigenlijk een soort bonus die mij in handen gevallen is en die rechtstreeks is ontstaan uit het feit dat ik jobshalve met jongeren in de lessen Nederlands en expressie aan de slag mocht gaan en waar ik dankbaar om ben.
Ook in zijn nieuwe bundel houdt Jan van meenen het bewust klein en opteert hij zonder enig voorbehoud voor wat je de draaglijke lichtheid van het bestaan kunt noemen. Bescheiden van opstelling, maar daarom niet minder adequaat. In Lichtgezichten, zijn vorige bundel, koos hij al volop voor de lichtgevende kant van de dingen. Ook De zee is een zij, die uit niet minder dan 70 gedichten bestaat, is een lijvige ode geworden aan het licht, aan ‘Zij die we Zij noemen’, de geliefde, de moeder, de kleinkinderen, de landschappen van Toscane en niet in het minst aan de zee. Als directe illustratie daarvan navolgend gedicht:
Op deze plek (uit de cyclus Twintig jaar later)
Op deze plek wordt almaar liefgehad,
gestreeld, gestold en stilgelegd:
het is het vloeibare, het weifellicht
dat schroomt zich neer te leggen,
het is het luchtige, dat ons omzweeft,
het lieflijkste, het lijfelijkst strelende,
het is het huid aan huid
van sneeuw aan sneeuw,
het is het licht dat almaar zachter,
je lijf dat almaar lichter,
het is die helderheid,
het ach zo weinig
dat in het zoveel verdwijnt.
De bundel bestaat uit vijf afdelingen waarin een duidelijke tijdlijn is aangebracht. In de eerste cyclus met als titel Aanvallig (wat hier vooral bekoorlijk betekent) is het volop lente. Het leven komt op gang. Onbekommerd nog, onbesuisd zelfs. Het frisse en het nieuwe staan centraal. Het eerste gedicht van de bundel is getiteld ‘De ochtend glundert’. Geen toeval. Er zijn gedichten voor Uma en Mira, kleindochters van de dichter. De moeder van de dichter zit fonkelogend in de tuin en er is de zee al die komt aangolven zoals het geval in het gedicht ‘Het was nu’.
Er was de zee met haar eindeloos aangolvend water,
haar wiergeur, haar zorgeloos dobberende scheepjes,
het was mei, het was mooi, het was nu,
morgen moest nog komen.
In de tweede cyclus met als titel ‘Twintig jaar later’ gaat de tijd stapgewijs verder, maar langzaam nog, niet gehaast. De geliefde en het meer krijgen een warme prominente plaats in de gedichten. De realiteit sluipt maar heel langzaam binnen. Er is de voorjaarsroes. Eindeloos zon en water. De dichter vraagt zich in ‘La Cima’ af of ‘Hijgen de cipressen of zijn wij het?’ Het water is overrimpelend. Gedachten worden gedragen in een fles. Het gedicht Zomerlijk geeft mooi de sfeer weer waarin deze cyclus ademt
Niets zaliger dan ongedwongen, uitgeslapen
naar iets moois te liggen kijken
en niets te hoeven.
Uiteindelijk dan toch de luiken opengooien,
en alles binnenlaten, de kamer helder maken
als een bad dat zich vult met uit een rots
geslagen water.
In de omvangrijke titelcyclus, de derde van de bundel De zee is een zij die drieëntwintig gedichten telt, is het volop zomer. De zee zwelt aan, verleidt, geldt hier als de eeuwige vrouwelijke metafoor van het bruisende overrompelende leven waarin de dichter en zijn geliefden worden ondergedompeld. Waaraan ze zichzelf met alle honger en levenskracht overgeven. Ironiserend, erotiserend. Vloeibaar. Een uitbarsting van vitaliteit.
Maar dat zomers, zelfs al zijn ze zoals verleden jaar verstikkend warm en wordt hun bestaan ontkend door roodaanlopende mannen met pruikenhaar, niet kunnen blijven duren, weten we. In de vierde cyclus ‘De bomen voorbij’ kan het heerlijke ‘nu’ niet worden gerekt. We stuiten op de regen en de verstilling. Herfst treedt in maar de schoonheid blijft. Het statige van de zwaan wordt een beeld dat beklijft. Is er een vrouwelijker symbool dan de zwaan? Neen, we denken het niet maar de dagelijkse realiteit is wel weer helemaal terug. In ‘Strandwandeling’ klinkt het: We zijn te mens om te vliegen.
De bundel eindigt niet toevallig met een afdeling die Verwintering getiteld is. Het leven deint uit, gaat voorbij, ja, sterft een stille dood zoals de moeder waarvan de dichter afscheid moet nemen en wiens stem overgaat in die van de dichter. Berusting steekt de kop op. Verzoening. Het allerlaatste gedicht heet niet voor niks ‘Ik denk dat ik mooi dood moet gaan’. Een korte kwinkslag van de dichter.
Of ik er nooit was, zo zal je me
missen, lekker niet dus, denk ik.
Het gras zal groeien en de regen verder
door het landschap schrijven
en alles mag – wat mij betreft –
bij het oude blijven.
Maar zover zijn we gelukkig nog lang niet. Wat er wel is, is dat doorheen alle afdelingen, doorheen alle gedichten van deze bundel een hoge muzikaliteit doorklinkt. Een gedicht moet altijd muzikaal zijn, is trouwens een van van meenen’s credo’s. Alliteraties troef in deze bundel, klankwendingen, nieuw bedachte werkwoorden als strelingstelen, zatdansen, gekstrelen en ver-ijzen, fijne vondsten te over in de Zee is een zij. ‘Languit in een landschap van laaiende lakens’ klinkt het in het gedicht ‘Zomerlijk’. En in het gedicht ‘Zee’ lees je ‘In lippen van licht zwemmen zwemmers zich weg’. Ook het klassieke middel van de dichter bij uitstek, het rijm, is aanwezig. Meer dan je vermoeden zou houdt Jan van meenen – een van zijn vroege leermeesters als Anton Van Wilderode indachtig - van eindrijm. Hij doet het een beetje stiekem, hij moffelt het een beetje weg. Tot je het pas goed merkt als je de gedichten luidop gaat lezen.
In ‘Thermae Palace’ een gedicht gesitueerd in Oostende” gaat dat zo:
Wijnwarm komt de zon het salon binnengluren
en poedert heel even een blos op haar glas,
zij ligt weer heel even naast hem in het gras:
een droom die wil blijven, een vuur dat blijft duren.
De taal wordt eenmaal op smaak gebracht, net als de mooiste wijn volop geproefd zoals het geval van het gedicht ‘Del’.
Zeereep, del waarin achtergebleven
billenafdrukken van moeders, golven
slijpsel waar de zee in verzandt.
Zegge, akkermelkdistel,
de heupzwaai van helmgras,
niets in het verschiet
De tuin in het gedicht ‘Tuin bij Piccolo Casa’ is één feest van bloei en geur en kleur. Maar bovenal is dit tuingedicht een feest van taal. De vreugde van de taal die er in haar beste momenten en in vaardige handen van iemand als Jan van meenen in slaagt om de intensiteit van het leven niet alleen vast te leggen maar ze ook te herscheppen in de taal.
Zo’n tuin die kussenwijd de zwerfkat lommer biedt, verdwijnpijp
het duinkonijn, waarin de egel knort en schurkt en scharrelt:
dwaalhof van blije bijen, kraambed, keutelplek, waar vogels veren
op vingertoppen van verwilderd gestruik, uitbundig
uit de hand gelopen vreugde,
Dwaalhof van blije bijen, ja, het kon zowaar een typering van de poëzie zijn van Jan van meenen. Taalgenoegen, lust mét en in de taal. Wijnbevlogen.
In ‘Schelp’ klinkt het:
Zo puur van paarlemoer, zo vrouwenbinnenkant is zij,
zo gekgestreeld, zo zatgedanst, zo broos als wat,
zo verloren hervonden,
Wie zijn vorige bundel Lichtgezichten gelezen heeft herinnert zich tal van soorten licht. Maar ook in De zee is een zij treffen we het veelvuldig aan. Er is weifellicht, sneeuwballicht, lentekussenlicht… Er is krijtdamplicht, poedersuikerlicht, bevroren licht, inwit licht. ‘Het licht is er pluche, de gasten van was’. Jan van meenen lijkt wel gebiologeerd door het licht. Geen wonder ook dat hij voor de vele eigen motto’s die de gedichten meekrijgen ook af en toe grijpt naar andere dichters van het licht als Fernando Pessoa en Roger De Neef.
Maar in deze bundel gaat het natuurlijk ook over de zee en de metafoor van vloeiend, aan- en wegebbend water. Lichamelijkheid. Vrouwelijkheid. De zee is als thema nooit vreemd geweest in zijn poëzie. Al in Weerwerk staken een aantal zee-gedichten. En in Lichtgezichten zaten de geliefden in een bepaald gedicht op het topje van een duin en maten zich vleugels aan.
We weten dat Jan van meenen lang een getalenteerd fotograaf is geweest. Van professioneel niveau zelfs. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat bij deze dichter heel vaak initieel een visuele prikkel aan de oorsprong van een gedicht ligt. In gesprekken haast hij zich om zichzelf geen themadichter maar een fotografisch dichter te noemen. Die daarbij vooral, en bewust, kiest voor openheid en toegankelijkheid. Ik wil dat mijn geliefden voor wie ik in de eerste plaats schrijf mijn gedichten verstaan.
Of ie dan niet teveel het accent legt op de lieflijke kant van de dingen en de harde werkelijkheid van de wereld in zijn poëzie uit het oog verliest? Ook hier opteert hij voor een eigen stellingname. Ik voel mij niet geroepen om te prediken, een beetje naïef misschien, maar ik wil in mijn poëzie heel bewust de actualiteit en de wereldproblemen afhouden en kiezen voor het vorm geven van het geluksmodel. Ik wil met mijn gedichten snoepjes uitdelen om bij de lezer een glimlach op de lippen te toveren. Als dat af en toe lukt dan is dat het mooiste wat ik kan bereiken.
Een duidelijke stellingname maar ze belet niet dat er onderduims vaak ironie en goede luim in zijn gedichten steekt. Tussen de regels door deelt bijna achteloos ook wel ’s een flink prikje uit. Mooi is bijvoorbeeld het gedicht waarin hij op een milde manier afrekent met de visie van zijn vader die zo zijn eigen ideeën had over de poëtische activiteit van zoonlief en zich – zoals veel mensen trouwens - nauwelijks raad wist met woorden die dingen zeggen zonder ze te noemen.
Poëzie (zakelijk bekeken)
Zo’n boekje heb je toch wel erg snel uit, sneerde hij.
Hij hield niet van zuinige zinnen, mijn vader,
zelf kleurde hij het graag prozaïsch bont,
wist helemaal geen raad met woorden die dingen zeggen
zonder ze te noemen.
We liepen samen door de herfst, hij achteloos resoluut,
ik haperend in het wijnrood van de bomen.
En wat verdien je daar nou eigenlijk aan, vroeg hij me
vijftig stappen later fronsend, …
Veel erger kon me dat moment niet overkomen.
Ik zweeg ontzet, hij nam alweer het voortouw met
gestrekte pas, tussen de ruige stoppels
waar het koren was.
Een beeld dat ik sindsdien van hem bewaarde:
hij vlijmend ploeg, ik de gewonde aarde.
In een ander gedicht ‘Voorjaarsroes’ heeft Jan het terloops over ‘remmen op de motor’ als hij het over ‘De auto heeft de lente in de lenden’ heeft. Wie zich laat onderdompelen in De zee is een zij beseft dat dat helemaal niet aan de orde is, dat remmen op de motor. Wijnbevlogen, vrij, lichtvoetig en ongeremd, zo blijft de dichter Jan Van Meenen in de wereld staan. Na lezing van deze nieuwe bundel is het duidelijk dat er niet meer moet getwijfeld te worden: De zee is een zij!
© Paul Rigolle
‘De zee is een zij’, Jan Van Meenen, Leuven, Uitgeverij P, ISBN 978-94-92330-72-0
Deze recensie is gebaseerd op de toelichting die Paul Rigolle gaf bij de voorstelling van de bundel op 23 februari 2019 in de Bib van Harelbeke.
Recensie Lichtgezichten op De Schaal van Digther
Jan van meenen bij De Schaal van Digther
Jan van meenen is met De zee is een zij aan zijn vierde dichtbundel toe. Aan deze nieuwe
Zijn antwoord typeert ten volle de dienstbaarheid van deze bescheiden dichter: Helemaal niet... Ik heb altijd het leven laten primeren. De poëzie is eigenlijk een soort bonus die mij in handen gevallen is en die rechtstreeks is ontstaan uit het feit dat ik jobshalve met jongeren in de lessen Nederlands en expressie aan de slag mocht gaan en waar ik dankbaar om ben.
Ook in zijn nieuwe bundel houdt Jan van meenen het bewust klein en opteert hij zonder enig voorbehoud voor wat je de draaglijke lichtheid van het bestaan kunt noemen. Bescheiden van opstelling, maar daarom niet minder adequaat. In Lichtgezichten, zijn vorige bundel, koos hij al volop voor de lichtgevende kant van de dingen. Ook De zee is een zij, die uit niet minder dan 70 gedichten bestaat, is een lijvige ode geworden aan het licht, aan ‘Zij die we Zij noemen’, de geliefde, de moeder, de kleinkinderen, de landschappen van Toscane en niet in het minst aan de zee. Als directe illustratie daarvan navolgend gedicht:
Op deze plek (uit de cyclus Twintig jaar later)
Op deze plek wordt almaar liefgehad,
gestreeld, gestold en stilgelegd:
het is het vloeibare, het weifellicht
dat schroomt zich neer te leggen,
het is het luchtige, dat ons omzweeft,
het lieflijkste, het lijfelijkst strelende,
het is het huid aan huid
van sneeuw aan sneeuw,
het is het licht dat almaar zachter,
je lijf dat almaar lichter,
het is die helderheid,
het ach zo weinig
dat in het zoveel verdwijnt.
De bundel bestaat uit vijf afdelingen waarin een duidelijke tijdlijn is aangebracht. In de eerste cyclus met als titel Aanvallig (wat hier vooral bekoorlijk betekent) is het volop lente. Het leven komt op gang. Onbekommerd nog, onbesuisd zelfs. Het frisse en het nieuwe staan centraal. Het eerste gedicht van de bundel is getiteld ‘De ochtend glundert’. Geen toeval. Er zijn gedichten voor Uma en Mira, kleindochters van de dichter. De moeder van de dichter zit fonkelogend in de tuin en er is de zee al die komt aangolven zoals het geval in het gedicht ‘Het was nu’.
Er was de zee met haar eindeloos aangolvend water,
haar wiergeur, haar zorgeloos dobberende scheepjes,
het was mei, het was mooi, het was nu,
morgen moest nog komen.
In de tweede cyclus met als titel ‘Twintig jaar later’ gaat de tijd stapgewijs verder, maar langzaam nog, niet gehaast. De geliefde en het meer krijgen een warme prominente plaats in de gedichten. De realiteit sluipt maar heel langzaam binnen. Er is de voorjaarsroes. Eindeloos zon en water. De dichter vraagt zich in ‘La Cima’ af of ‘Hijgen de cipressen of zijn wij het?’ Het water is overrimpelend. Gedachten worden gedragen in een fles. Het gedicht Zomerlijk geeft mooi de sfeer weer waarin deze cyclus ademt
Niets zaliger dan ongedwongen, uitgeslapen
naar iets moois te liggen kijken
en niets te hoeven.
Uiteindelijk dan toch de luiken opengooien,
en alles binnenlaten, de kamer helder maken
als een bad dat zich vult met uit een rots
geslagen water.
In de omvangrijke titelcyclus, de derde van de bundel De zee is een zij die drieëntwintig gedichten telt, is het volop zomer. De zee zwelt aan, verleidt, geldt hier als de eeuwige vrouwelijke metafoor van het bruisende overrompelende leven waarin de dichter en zijn geliefden worden ondergedompeld. Waaraan ze zichzelf met alle honger en levenskracht overgeven. Ironiserend, erotiserend. Vloeibaar. Een uitbarsting van vitaliteit.
Maar dat zomers, zelfs al zijn ze zoals verleden jaar verstikkend warm en wordt hun bestaan ontkend door roodaanlopende mannen met pruikenhaar, niet kunnen blijven duren, weten we. In de vierde cyclus ‘De bomen voorbij’ kan het heerlijke ‘nu’ niet worden gerekt. We stuiten op de regen en de verstilling. Herfst treedt in maar de schoonheid blijft. Het statige van de zwaan wordt een beeld dat beklijft. Is er een vrouwelijker symbool dan de zwaan? Neen, we denken het niet maar de dagelijkse realiteit is wel weer helemaal terug. In ‘Strandwandeling’ klinkt het: We zijn te mens om te vliegen.
De bundel eindigt niet toevallig met een afdeling die Verwintering getiteld is. Het leven deint uit, gaat voorbij, ja, sterft een stille dood zoals de moeder waarvan de dichter afscheid moet nemen en wiens stem overgaat in die van de dichter. Berusting steekt de kop op. Verzoening. Het allerlaatste gedicht heet niet voor niks ‘Ik denk dat ik mooi dood moet gaan’. Een korte kwinkslag van de dichter.
Of ik er nooit was, zo zal je me
missen, lekker niet dus, denk ik.
Het gras zal groeien en de regen verder
door het landschap schrijven
en alles mag – wat mij betreft –
bij het oude blijven.
Maar zover zijn we gelukkig nog lang niet. Wat er wel is, is dat doorheen alle afdelingen, doorheen alle gedichten van deze bundel een hoge muzikaliteit doorklinkt. Een gedicht moet altijd muzikaal zijn, is trouwens een van van meenen’s credo’s. Alliteraties troef in deze bundel, klankwendingen, nieuw bedachte werkwoorden als strelingstelen, zatdansen, gekstrelen en ver-ijzen, fijne vondsten te over in de Zee is een zij. ‘Languit in een landschap van laaiende lakens’ klinkt het in het gedicht ‘Zomerlijk’. En in het gedicht ‘Zee’ lees je ‘In lippen van licht zwemmen zwemmers zich weg’. Ook het klassieke middel van de dichter bij uitstek, het rijm, is aanwezig. Meer dan je vermoeden zou houdt Jan van meenen – een van zijn vroege leermeesters als Anton Van Wilderode indachtig - van eindrijm. Hij doet het een beetje stiekem, hij moffelt het een beetje weg. Tot je het pas goed merkt als je de gedichten luidop gaat lezen.
In ‘Thermae Palace’ een gedicht gesitueerd in Oostende” gaat dat zo:
Wijnwarm komt de zon het salon binnengluren
en poedert heel even een blos op haar glas,
zij ligt weer heel even naast hem in het gras:
een droom die wil blijven, een vuur dat blijft duren.
De taal wordt eenmaal op smaak gebracht, net als de mooiste wijn volop geproefd zoals het geval van het gedicht ‘Del’.
Zeereep, del waarin achtergebleven
billenafdrukken van moeders, golven
slijpsel waar de zee in verzandt.
Zegge, akkermelkdistel,
de heupzwaai van helmgras,
niets in het verschiet
De tuin in het gedicht ‘Tuin bij Piccolo Casa’ is één feest van bloei en geur en kleur. Maar bovenal is dit tuingedicht een feest van taal. De vreugde van de taal die er in haar beste momenten en in vaardige handen van iemand als Jan van meenen in slaagt om de intensiteit van het leven niet alleen vast te leggen maar ze ook te herscheppen in de taal.
Zo’n tuin die kussenwijd de zwerfkat lommer biedt, verdwijnpijp
het duinkonijn, waarin de egel knort en schurkt en scharrelt:
dwaalhof van blije bijen, kraambed, keutelplek, waar vogels veren
op vingertoppen van verwilderd gestruik, uitbundig
uit de hand gelopen vreugde,
Dwaalhof van blije bijen, ja, het kon zowaar een typering van de poëzie zijn van Jan van meenen. Taalgenoegen, lust mét en in de taal. Wijnbevlogen.
In ‘Schelp’ klinkt het:
Zo puur van paarlemoer, zo vrouwenbinnenkant is zij,
zo gekgestreeld, zo zatgedanst, zo broos als wat,
zo verloren hervonden,
Wie zijn vorige bundel Lichtgezichten gelezen heeft herinnert zich tal van soorten licht. Maar ook in De zee is een zij treffen we het veelvuldig aan. Er is weifellicht, sneeuwballicht, lentekussenlicht… Er is krijtdamplicht, poedersuikerlicht, bevroren licht, inwit licht. ‘Het licht is er pluche, de gasten van was’. Jan van meenen lijkt wel gebiologeerd door het licht. Geen wonder ook dat hij voor de vele eigen motto’s die de gedichten meekrijgen ook af en toe grijpt naar andere dichters van het licht als Fernando Pessoa en Roger De Neef.
Maar in deze bundel gaat het natuurlijk ook over de zee en de metafoor van vloeiend, aan- en wegebbend water. Lichamelijkheid. Vrouwelijkheid. De zee is als thema nooit vreemd geweest in zijn poëzie. Al in Weerwerk staken een aantal zee-gedichten. En in Lichtgezichten zaten de geliefden in een bepaald gedicht op het topje van een duin en maten zich vleugels aan.
We weten dat Jan van meenen lang een getalenteerd fotograaf is geweest. Van professioneel niveau zelfs. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat bij deze dichter heel vaak initieel een visuele prikkel aan de oorsprong van een gedicht ligt. In gesprekken haast hij zich om zichzelf geen themadichter maar een fotografisch dichter te noemen. Die daarbij vooral, en bewust, kiest voor openheid en toegankelijkheid. Ik wil dat mijn geliefden voor wie ik in de eerste plaats schrijf mijn gedichten verstaan.
Of ie dan niet teveel het accent legt op de lieflijke kant van de dingen en de harde werkelijkheid van de wereld in zijn poëzie uit het oog verliest? Ook hier opteert hij voor een eigen stellingname. Ik voel mij niet geroepen om te prediken, een beetje naïef misschien, maar ik wil in mijn poëzie heel bewust de actualiteit en de wereldproblemen afhouden en kiezen voor het vorm geven van het geluksmodel. Ik wil met mijn gedichten snoepjes uitdelen om bij de lezer een glimlach op de lippen te toveren. Als dat af en toe lukt dan is dat het mooiste wat ik kan bereiken.
Een duidelijke stellingname maar ze belet niet dat er onderduims vaak ironie en goede luim in zijn gedichten steekt. Tussen de regels door deelt bijna achteloos ook wel ’s een flink prikje uit. Mooi is bijvoorbeeld het gedicht waarin hij op een milde manier afrekent met de visie van zijn vader die zo zijn eigen ideeën had over de poëtische activiteit van zoonlief en zich – zoals veel mensen trouwens - nauwelijks raad wist met woorden die dingen zeggen zonder ze te noemen.
Poëzie (zakelijk bekeken)
Zo’n boekje heb je toch wel erg snel uit, sneerde hij.
Hij hield niet van zuinige zinnen, mijn vader,
zelf kleurde hij het graag prozaïsch bont,
wist helemaal geen raad met woorden die dingen zeggen
zonder ze te noemen.
We liepen samen door de herfst, hij achteloos resoluut,
ik haperend in het wijnrood van de bomen.
En wat verdien je daar nou eigenlijk aan, vroeg hij me
vijftig stappen later fronsend, …
Veel erger kon me dat moment niet overkomen.
Ik zweeg ontzet, hij nam alweer het voortouw met
gestrekte pas, tussen de ruige stoppels
waar het koren was.
Een beeld dat ik sindsdien van hem bewaarde:
hij vlijmend ploeg, ik de gewonde aarde.
In een ander gedicht ‘Voorjaarsroes’ heeft Jan het terloops over ‘remmen op de motor’ als hij het over ‘De auto heeft de lente in de lenden’ heeft. Wie zich laat onderdompelen in De zee is een zij beseft dat dat helemaal niet aan de orde is, dat remmen op de motor. Wijnbevlogen, vrij, lichtvoetig en ongeremd, zo blijft de dichter Jan Van Meenen in de wereld staan. Na lezing van deze nieuwe bundel is het duidelijk dat er niet meer moet getwijfeld te worden: De zee is een zij!
© Paul Rigolle
‘De zee is een zij’, Jan Van Meenen, Leuven, Uitgeverij P, ISBN 978-94-92330-72-0
Deze recensie is gebaseerd op de toelichting die Paul Rigolle gaf bij de voorstelling van de bundel op 23 februari 2019 in de Bib van Harelbeke.
Recensie Lichtgezichten op De Schaal van Digther
Jan van meenen bij De Schaal van Digther
maandag 6 mei 2019
Digital soul - Jan-Paul Rosenberg
Het landschap nagebouwd tot schermenwand
waar dromers zichzelf ontdekken. Men neme het geduld
van een pixel, het grauw van een braakland waar de storm
nog ongeschonden onze stad in walst.
Men zegge amen, verlegge de grens naar het forensisch
knippen in gevallen vlees, leze het bloedeloze ingewand
en concludere: hora est. We wissen ons ras en ons geslacht
verlaten ongemerkt maar wel per ommegaande onze aarde.
Hyperrealistisch dringt
het tot de schermen door: een schets
verzachte grijsgedraaide continenten, oceanen
vol verlangen buitenaards getreden aquarel te zijn.
We schepen in, laten de herinnering aan uitgeroeide dieren
los in de ruïnes van de hemel, betrekken onze godenberg
op de aanpalende planeten, vervolmaken daar de kunst
te excelleren in het zuurstofloze zwalken om het zwart.
© Jan-Paul Rosenberg
Uit het typoscript in voorbereiding "Laatste foto van de vrede".
Jan-Paul Rosenberg was de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd.
Hij is oprichter en directeur van de onafhankelijke literaire uitgeverij Stichting Achterland in Zeist.
waar dromers zichzelf ontdekken. Men neme het geduld
van een pixel, het grauw van een braakland waar de storm
nog ongeschonden onze stad in walst.
Men zegge amen, verlegge de grens naar het forensisch
knippen in gevallen vlees, leze het bloedeloze ingewand
en concludere: hora est. We wissen ons ras en ons geslacht
verlaten ongemerkt maar wel per ommegaande onze aarde.
Hyperrealistisch dringt
het tot de schermen door: een schets
verzachte grijsgedraaide continenten, oceanen
vol verlangen buitenaards getreden aquarel te zijn.
We schepen in, laten de herinnering aan uitgeroeide dieren
los in de ruïnes van de hemel, betrekken onze godenberg
op de aanpalende planeten, vervolmaken daar de kunst
te excelleren in het zuurstofloze zwalken om het zwart.
© Jan-Paul Rosenberg
Uit het typoscript in voorbereiding "Laatste foto van de vrede".
Jan-Paul Rosenberg was de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd.
Hij is oprichter en directeur van de onafhankelijke literaire uitgeverij Stichting Achterland in Zeist.
zondag 5 mei 2019
Teloorgang van onze Heldere Leider (code rood) - Jan-Paul Rosenberg
Met zilver blazen we de regen uit
de lucht, slachten (bij wijze van offer) het paard
de wolken, op hun beurt, vullen ons hoofd met hallucinaties
van dode paarden. De ceremonie is een daverend succes.
Eén schreeuw van steen slechts
vanaf een haastig opgeworpen barricade slaat een bres
in het onwrikbaar pantser van zijn wet, maakt
zijn kleuren onleesbaar, onklaar.
Dan is het voorbij. Het wonder scheurt en wij
zijn de hypnose kwijt, happen naar de lucht, verliezen
de macht over onze gedachten, herinneren ons niets
– de dingen herinneren zich ons, wij
zingen ‘Voorwaarts!’ nog, zelfs nu
de vuist van onze storm van glas blijkt, Heldere Leider
lachend wegkomt met een valscherm dat in het afvallig
vacuüm van ons gecondenseerde denken openklapt.
© Jan-Paul Rosenberg
Uit het typoscript in voorbereiding "Laatste foto van de vrede".
Jan-Paul Rosenberg was de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd.
Hij is oprichter en directeur van de onafhankelijke literaire uitgeverij Stichting Achterland in Zeist.
de lucht, slachten (bij wijze van offer) het paard
de wolken, op hun beurt, vullen ons hoofd met hallucinaties
van dode paarden. De ceremonie is een daverend succes.
Eén schreeuw van steen slechts
vanaf een haastig opgeworpen barricade slaat een bres
in het onwrikbaar pantser van zijn wet, maakt
zijn kleuren onleesbaar, onklaar.
Dan is het voorbij. Het wonder scheurt en wij
zijn de hypnose kwijt, happen naar de lucht, verliezen
de macht over onze gedachten, herinneren ons niets
– de dingen herinneren zich ons, wij
zingen ‘Voorwaarts!’ nog, zelfs nu
de vuist van onze storm van glas blijkt, Heldere Leider
lachend wegkomt met een valscherm dat in het afvallig
vacuüm van ons gecondenseerde denken openklapt.
© Jan-Paul Rosenberg
Uit het typoscript in voorbereiding "Laatste foto van de vrede".
Jan-Paul Rosenberg was de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd.
Hij is oprichter en directeur van de onafhankelijke literaire uitgeverij Stichting Achterland in Zeist.
zaterdag 4 mei 2019
Naaktstudie van het firmament (2031 of later) - Jan-Paul Rosenberg
Largo, zoals een moeder haar kind baart,
spannen kleuren samen in het ochtendgrauw
drenkplaats voor de schilderes die niet de huid
maar slechts de geest van de mens wil verbeelden.
Meanderend toucheert ze, zwartig glanzend, wat ze ziet.
Scheur in het licht dat als een siervrucht openbreekt, zo
staan we blauwig om haar heen, verdrijven on the spot
het witte zonlicht terug achter de kim, begraven ons
met onze ogen naar beneden, denkbeeldig bewegen
we met onze wortels onze dampkring in, voorvoelen
wat we niet meer weten. Kijk, ons zicht verdwijnt
in de adembenemende leegte, fata morgana’s
uit een melkwegtuin, dwars door het duister
trilt een lied van versteende, maar giftige bloemen. En wij
raken aan het diep abstract geluk van kosmonauten, niets meer
te willen dan de ‘huid der tijd’ optillen, zien wat eronder leeft.
© Jan-Paul Rosenberg
Uit het typoscript in voorbereiding "Laatste foto van de vrede".
Jan-Paul Rosenberg was de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd.
Hij is oprichter en directeur van de onafhankelijke literaire uitgeverij Stichting Achterland in Zeist.
spannen kleuren samen in het ochtendgrauw
drenkplaats voor de schilderes die niet de huid
maar slechts de geest van de mens wil verbeelden.
Meanderend toucheert ze, zwartig glanzend, wat ze ziet.
Scheur in het licht dat als een siervrucht openbreekt, zo
staan we blauwig om haar heen, verdrijven on the spot
het witte zonlicht terug achter de kim, begraven ons
met onze ogen naar beneden, denkbeeldig bewegen
we met onze wortels onze dampkring in, voorvoelen
wat we niet meer weten. Kijk, ons zicht verdwijnt
in de adembenemende leegte, fata morgana’s
uit een melkwegtuin, dwars door het duister
trilt een lied van versteende, maar giftige bloemen. En wij
raken aan het diep abstract geluk van kosmonauten, niets meer
te willen dan de ‘huid der tijd’ optillen, zien wat eronder leeft.
© Jan-Paul Rosenberg
Uit het typoscript in voorbereiding "Laatste foto van de vrede".
Jan-Paul Rosenberg was de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd.
Hij is oprichter en directeur van de onafhankelijke literaire uitgeverij Stichting Achterland in Zeist.
vrijdag 3 mei 2019
Incubatie van de Apocalyps (de komst van de engel als voorbode) - Jan-Paul Rosenberg
Blokkeer de straat, supporters
de engel beukt met zijn vleugels
op de catacomben, stroomt binnen
stoot vertrouwde visoenen lek.
Hij ziet er jonger uit dan in de film of op de etiketten
van flacons met antirimpelcrème, pist tegen de boom
der kennis. Krachtvoer is wat hij belooft als losgeld
voor zijn losgeslagen aardse antipoden.
Achteraf stonden de dagen leeg
rondom de ingeslapen zee, maar met
getijden mee stroomde een zwart
waarin de ruimte openbrak.
Daar raast de engel, met zijn vuur en vlam
doopt hij de bokken, schapen, scheert terug
naar wrede, ongedeelde eeuwigheid en wacht
(immuun voor onze duisternis) de aftrap af.
© Jan-Paul Rosenberg
Uit het typoscript in voorbereiding "Laatste foto van de vrede".
Jan-Paul Rosenberg was de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd.
Hij is oprichter en directeur van de onafhankelijke literaire uitgeverij Stichting Achterland in Zeist.
de engel beukt met zijn vleugels
op de catacomben, stroomt binnen
stoot vertrouwde visoenen lek.
Hij ziet er jonger uit dan in de film of op de etiketten
van flacons met antirimpelcrème, pist tegen de boom
der kennis. Krachtvoer is wat hij belooft als losgeld
voor zijn losgeslagen aardse antipoden.
Achteraf stonden de dagen leeg
rondom de ingeslapen zee, maar met
getijden mee stroomde een zwart
waarin de ruimte openbrak.
Daar raast de engel, met zijn vuur en vlam
doopt hij de bokken, schapen, scheert terug
naar wrede, ongedeelde eeuwigheid en wacht
(immuun voor onze duisternis) de aftrap af.
© Jan-Paul Rosenberg
Uit het typoscript in voorbereiding "Laatste foto van de vrede".
Jan-Paul Rosenberg was de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd.
Hij is oprichter en directeur van de onafhankelijke literaire uitgeverij Stichting Achterland in Zeist.
zondag 28 april 2019
Goed gecamoufleerd en in oorlogskleuren
Over 'Het dikke meisje en de ziener' van Philip Hoorne
Recensie: Frank Decerf
Philip Hoorne leeft in het struikgewas van de literaire jungle. Hij is goed gecamoufleerd en komt weinig tevoorschijn; hij werkt zonder al te veel rumoer aan zijn poëtisch oeuvre. Maar heel af en toe gaat hij tot de actie over. Dan tooit hij zich in oorlogskleuren, komt vanuit het
woud, gooit je een nieuwe bundel in het gezicht en trekt zich dan weer vliegensvlug terug. Deze keer trof hij mij met Het dikke meisje en de ziener. Ik heb het niet zo op dikke meisjes, maar de meisjes van Hoorne daar moet je altijd even bij stilstaan. De vaak verzwegen Philip Hoorne is een productieve auteur; dit is zijn zevende bundel. Wie zijn poëzie wél regelmatig leest, kent hem een beetje. Hem helemaal doorgronden is moeilijk of neigt naar zelfoverschatting. Hoorne is in wezen een woordgoochelaar met heel diepe mouwen. Hij tovert en zet ons steeds op het verkeerde been. Bij hem veel verrassende wendingen. Zijn gedichten zijn volgroeid en vrij van banaliteiten. Hij duffelt zijn verzen zeer goed in. Ze moeten elke aanval doorstaan. Wat banaal lijkt, wordt eigenlijk speciaal. Wat voorspelbaar schijnt, wordt een heerlijke verrassing. Hij creëert afstandelijke personages in een even afstandelijke setting. Alter ego’s die een cryptische boodschap meedragen. Hoorne voelt zich aangetrokken tot al wie geen contact wil. Hij doorboort het harnas van de oppervlakkigheid. Het absurde mag wel welig tieren. Hoorne staat – gewapend met zijn vakmanschap - ten dienste van de taal. Daarnaast hanteert hij vaak humor en ironie als bovenlaag voor verdere diepgang. Hij laat zijn lezer genieten van schijnbaar alledaagse situaties. Fruit doorstaat bijvoorbeeld een tragische eenzame opsluiting.
ANANAS
en zodoende belandde ananas in de gevangenis
alwaar een zoete blozende bewaker
hem in een koelcel bewaart
begrijp me niet verkeerd
ananas heeft niets misdaan
ananas ligt languit op zijn brits
ananas wordt driemaal per dag gelucht
ananas vervloekt de dag dat hij rijp is
voor de slacht
ananas maakt geen amok
ananas roept niet om zijn moeder
ananas knoopt geen lakens aan elkaar
ananas zit rustig zijn appetijt uit
en is elke dag een beetje meer
om op te eten
© Philip Hoorne
En toch is het poëtisch universum van Hoorne er ook een vol agressie en uitspattingen. Zijn muze zet constructies in elkaar die enkel op papier mogen of kunnen gedijen. De wreedste handelingen komen via tedere verwoording toch nog als aanvaardbaar over. Grimmigheid is in deze bundel een attractief winstpunt. Psychopathische hersenspinsels veroorzaken uiteindelijk meestal wel een goedkeurende glimlach. Philip Hoorne is de meester van de poëtische hypnose; zijn lezers zullen hem volgen. Zij weten nooit waar het zal eindigen. Dat is een sterkte die aanzet tot meer. Het verhalende karakter wentelt als een tornado. Deze poëzie zit vol schijnbewegingen. Het begint simpel, maar eens op die roetsjbaan, snel je naar een einde dat onvoorspelbaar was. Al bij al poëzie voor goedgemutste lezers die naast serieuze verzen ook voldoende luim kunnen appreciëren. Philip Hoorne leverde met Het dikke meisje en de ziener een mollige, fascinerende bundel.
Het dikke meisje en de ziener, Philip Hoorne, In de Knipscheer 2019, Haarlem, ISBN 9 789062 657551
© Frank Decerf
Recensie: Frank Decerf
Philip Hoorne leeft in het struikgewas van de literaire jungle. Hij is goed gecamoufleerd en komt weinig tevoorschijn; hij werkt zonder al te veel rumoer aan zijn poëtisch oeuvre. Maar heel af en toe gaat hij tot de actie over. Dan tooit hij zich in oorlogskleuren, komt vanuit het
ANANAS
en zodoende belandde ananas in de gevangenis
alwaar een zoete blozende bewaker
hem in een koelcel bewaart
begrijp me niet verkeerd
ananas heeft niets misdaan
ananas ligt languit op zijn brits
ananas wordt driemaal per dag gelucht
ananas vervloekt de dag dat hij rijp is
voor de slacht
ananas maakt geen amok
ananas roept niet om zijn moeder
ananas knoopt geen lakens aan elkaar
ananas zit rustig zijn appetijt uit
en is elke dag een beetje meer
om op te eten
© Philip Hoorne
En toch is het poëtisch universum van Hoorne er ook een vol agressie en uitspattingen. Zijn muze zet constructies in elkaar die enkel op papier mogen of kunnen gedijen. De wreedste handelingen komen via tedere verwoording toch nog als aanvaardbaar over. Grimmigheid is in deze bundel een attractief winstpunt. Psychopathische hersenspinsels veroorzaken uiteindelijk meestal wel een goedkeurende glimlach. Philip Hoorne is de meester van de poëtische hypnose; zijn lezers zullen hem volgen. Zij weten nooit waar het zal eindigen. Dat is een sterkte die aanzet tot meer. Het verhalende karakter wentelt als een tornado. Deze poëzie zit vol schijnbewegingen. Het begint simpel, maar eens op die roetsjbaan, snel je naar een einde dat onvoorspelbaar was. Al bij al poëzie voor goedgemutste lezers die naast serieuze verzen ook voldoende luim kunnen appreciëren. Philip Hoorne leverde met Het dikke meisje en de ziener een mollige, fascinerende bundel.
Het dikke meisje en de ziener, Philip Hoorne, In de Knipscheer 2019, Haarlem, ISBN 9 789062 657551
© Frank Decerf
zondag 21 april 2019
Rolex - Joris Denoo
‘Time is on my side’
Meneer
U neukte mij in de nacht van vrijdag op zondag. Ik vond
het heel fijn. Deze liefdesdaad vormde zelfs even een bron van vermaak,
gedurende enkele seconden. Maar nu zit ik met een probleem. We zullen samen een
kind hebben, na mijn quarantaine van de gebruikelijke dracht. Uw horloge ligt
hier nog (u was zo attent dat af te leggen teneinde me niet te verwonden
tijdens het liefdesspel), maar u heb ik sindsdien niet meer gezien. Daarom neem
ik even de laptop ter hand om u te schrijven.
Hierbij volg ik slechts gedeeltelijk de BIN-normen van de
briefschrijverij. Die zijn, zoals u weet, opgelegd door het Belgisch Instituut
dat alles wil ‘normaliseren’, zeg maar: beveiligen. Nou, ik bied u alvast een
platte tekst, zonder veel plichtplegingen. Wat ik verder met mijn gevoelens
aanvang, daar zijn in geen enkel instituut woorden voor. En ik mag alvast hopen
dat onze nakomeling nooit ofte nimmer een uniform of apenpakje zal dragen. Denk
nu niet onmiddellijk dat ik driftkikkerig te werk ga. Nee. De lengte van deze
brief bewijst het tegendeel. Wil u eventueel de andere metaforische richting
uit: ik voel me momenteel zo koel als, nou, een kikker dus. De associatie met
‘kikkerdril’ laat ik hierbij in het midden van onze vijver. Allerlei vormen van
humor zijn hier misplaatst.
Toch brengt die onvermijdelijke associatie me bij mijn
volgende bedenking. Lees maar: overtuiging. Het kind dat u en ik samen hebben
uitgelokt, wil ik wel degelijk geboren laten worden. Dat is, na de dans van de
miljoenen waterkansen, een van de twee mogelijkheden. Het is leven of
niet-leven. Wat is de mens toch een vrij wezen, nietwaar? Het wordt een mooie
herinnering, die alsmaar groeien zal. De gedachten aan een universitaire
opleiding voor onze uk zet ik vooralsnog even opzij. Maar ondertussen zullen
zich het komende anderhalve decennium diverse onkosten voordoen. Het mag onze
verse wereldburger aan niets ontbreken, voorwaar.
Terwijl ik
naar uw horloge zit te kijken, zie ik de tijd voorbij tikken. Dure tijd. Time is money, honey. Uw polsslag zit er zelfs nog in. Hoe onachtzaam and yet toch zo symbolisch van u dat
voorwerpje mij hier na te laten! Of kwam u graag nog eens terug naar de plaats
van de moord? Beschikt u eventueel nog over het garantiebewijs?
Tja, dat u
nu, net voor de herfst van uw leven aanbreekt, ik bedoel wel degelijk uw levensherfst,
nog een nakomeling scoort! Het moet zoiets zijn als het plotse opduiken van een
vliegtuig in het mariablauwe zomerzwerk van de vijftiende eeuw. Dat had u nooit
verwacht, hé? U hield er totaal geen rekening mee. U liet alle profylactische
bekommernissen gemakshalve aan mij over. U bent immers een man. Nou, weest u
verder maar eens flink man. Ook bij u begon het ooit met een ijverige zaadcel.
Iets substantieels van uzelf zal nu binnenkort mee de aarde helpen bevolken,
deze blauwe plek in het heelal. Bidden we samen om body & soul, gevoel & rede. Een ietsje meer mag best.
Ik ben van
plan binnenkort ochtendmisselijk te worden. In vroege treinen zal ik
bijvoorbeeld onverwacht overgeven. Bedienden en scholieren zullen een halte te
vroeg doen alsof ze ter bestemming zijn en een ander compartiment opzoeken. Een
ietsepietsie uw schuld, vindt u niet? Ook zal ik een niet te onderdrukken
neiging vertonen om ononderbroken bananen te vreten. Waarschijnlijk neem ik
tevens grote hoeveelheden avocado’s tot mij. De vrouw van de Vivo om de hoek zal misschien als
allereerste wat langer in mijn ogen kijken, dan naar mijn buik, daarna naar
haar weegschaal voor gezond fruit en gezonde groenten. Opzwellen zal ik
ondertussen gestaag.
Bij de
eerste prenatale penalty’s wil ik evenmin nalaten u even op te bellen, weze het
dag, weze het nacht. Dan wil ik geen voetbaltermen van u te horen krijgen. ‘Ze schoppen hem misschien half-do-od’,
weet u wel. Het kan zich natuurlijk ook zo voordoen dat u mij af en toe
frequenteert met lieflijkheden zoals daar zijn tulpen, pralines, oorbellen of
een kijkboek met textielmotieven betreffende de wieg. Allerhande versnaperingen
zullen te allen tijde in dank worden aanvaard. Allemaal kleine onkosten voor u
en uw firma. Misschien rekent u zelfs kilometervergoeding aan, aan uzelf. À
propos, u die naar eigen zeggen zo vlekkeloos en zo vlotjes eurogeconverteerd
was tot ver na de komma: enig eurobenul van geboortepremie? Sojagedoe? Pamperaanschaf?
Nadat ùw komma in mijn staathuishoudkunde juichend huishield, zijn ook die
getalletjes beduidend hoor! Sigaretten, ten slotte, laat u bij visitatie echter
maar beter achterwege: de allerlaatste heb ik gerookt toen u aan mijn wastafel
uw lulletje met mijn rozenwater besprenkelde. Rozenwater dient om de ogen uit
te wrijven, meneer. En blijft u verder maar van die verwijfde Dunhills af; u bewijst ook zonder dat
het u voor de wind gaat. Overigens rookte ik die eigenlijk maar uit
beleefdheid. U had ze me opgedrongen omdat u vond dat een vrouw die zelf haar
sigaretjes piert ook andere stuff tot
zich neemt, dus voor iedereen open staat en gezwind andermans koffer in duikt.
Zo ging de breedheid in uw denken vaak de breeveertien op. U dacht als een
douanier.
(Tiens,
dat u dat halve pakje toch niet liet liggen, naast uw Rolex!)
Misschien
vindt u het nu jammer dat ik niet tot de zovelen behoor die hun lijf als een
kathedraal beschouwen. Ik zou (en dat hoopt u), in het licht daarvan, kunnen
overgaan tot het wegmaken van mijn, pardon: ons vruchtvlees. Tot meerdere
glorie van mijn lichaam, dat ongeschonden zou blijven. Ik verkies echter het totale
leven, met zijn lusten en zijn lasten. Niet omdat het voor een stukje van u
komt; wel omdat ik eraan toe ben. Hedendaagse vrouwen kopen onderweg wel eens
een kind, weet u. Zelfs in het immer groter wordende holebi-compartiment van de samenleving speelt men meer en meer met
gedachten aan wat jong bloed in de gelederen. Op dat lijfelijke vlak, meneer,
kunt u dus op uw beide oren slapen. De beide ezelsoren der gemoedsrust. En ik
op mijn linker- of rechterzij, mettertijd, als onze liefdesvrucht wat meer
ruimte behoeft in mijn middenbeuk. Ach, een man weet vaak niet waarom.
Tiens:
nooit hebben we samen gedanst en wellicht zullen we dat ook nimmer doen,
meneer, die rechthoek van afgrijzen mee bevolken die ‘dansvloer’ heet. Nooit zult u in dat verband met uw kleffe vingers
mijn monnikskapspier verkennen, noch mijn kont. Dat zag ik in den beginne wel
eens zitten, nochtans, zonder kil gepotel dan natuurlijk. Misschien zag u me
ooit als Assepoestertje? Had u mij met wat meer tijd beter willen leren kennen
dan alleen maar de binnenkant van mijn kut? Dat kon: u had uw Rolex, ik
beschikte over tijd. (Nu heb ik alleen nog uw Rolex). Maar met uw haastzaad in
de pijplijn verliep het vaak anders; vooral nà de lozing kon u niet vlug genoeg
wegwezen. De tijd drong plotseling vreselijk. U struikelde dan gewoonlijk over
uw eigen ondergoed en de lift kon niet snel genoeg weer uw veilige plattegrond
bereiken.
Nou,
ondertussen zit ik dus wel met een portie kindervlees in mijn pijplijn. Yes, I put on weight, Esquire. Mijn schoentje begint te knellen.
Negen maanden lang draag ik uw soortelijk gewicht. De tijd zal er een publiek
geheim van maken. Het staat me dan vrij tot bekentenissen over te gaan, midden
de kletstantes bijvoorbeeld tussen de groente- en fruitbakken. Hebt u dat ooit
voorgehad, iets wat u zelf veroorzaakte maar waar u niet langer de hand in had?
Nee, ook uw sponsorpraat in verband met de ijshockeyclub
van uw zoon – wie speelt nu godverdomme ijshockey in dit godgenagelde
regenland!? – liet me al zo koud als het ijs waarvan ik hoop dat het te
gelegener tijd de vier ledematen van uw wettelijk geregeld nageslacht zal
breken. Evenmin kon ik medeleven betonen bij het heengaan van uw oude moeder,
die ondanks uw geboorte nog lange jaren het levenslicht aanschouwen mocht,
weliswaar aan bed gekluisterd. Neen, dat verscheiden deed me niets. Op moederleed
van mannen staat gewoonlijk een vervaldatum. Ze rochelen even als een oude
apotheker en verkopen daarna weer hun placebo’s als vanouds. Kan het ook zijn,
meneer, dat u, die keren dat u vluchtig mijn boekenplank doorbladerde,
eigenlijk op zoek was naar eventuele perversiteiten van mijn kant? U beperkte
zich daarbij vaak tot de flapteksten. Vooral die serie goedkoop uitgegeven
romannetjes trok uw bellettristische aandacht. Was u op zoek naar mijn vreemde
of geheime voorkeuren? Hoopte u mettertijd en metterdaad misschien eens, om
maar een voorbeeld te geven, aan weerskanten van mijn bilspleet een oog te
tekenen, en dwars over diezelfde spleet een dik aangezette rode mond? Waarin
dan uw purperen kardinaal – mits de nodige sterkte (à propos: neemt u nog ginseng?)
– duchtig huis in zou houden? Vermoedde u een dergelijke passage ergens in een
van mijn romannetjes, flauwtjes met een potlood aangevinkt? U vond die niet?
Jammer. Ik moet u daarover helaas in het ongewisse laten, bij ontstentenis van
uzelf hier ter plekke en in mijn verdere leven. Misschien moet u in dat verband
te rade op het internet. (Ik hoop nu echt, tussen twee haakjes, dat deze brief
u niet al te zeer opwindt. Sommige niet-vrouwen krijgen namelijk al
copulatielust bij het simpele aanschouwen van een pannetje kikkerbillen).
Ik
herinner me nog een scène, meneer. Niet in de dramatische betekenis van het
woord – wees gerust, get on with your
Life. Die speelde zich af enkele weken voor de zoveelste consummatie annex
conceptie. We dronken iets in kaffaat De Blinde Fotograaf (: fake treincompartimenten, easylistening muzak, schaarse
lichtplassen, namiddagsfeertje vooraleer Mannen Als U des avonds het algehele
woeden der wereld weer zouden ondergaan, nou, kortom: wat gestolen en verstolen
overspelige eilanderigheid, we hadden even de tijd, nietwaar, om wat bij te
praten en eens niét in elkaar te schuiven. (I
apologize for this overloaded sentence,
Esquire). U zette
en nam voortdurend uw overbodige leesbrilletje op en van uw neus. U kon niet
beslissen wat we zouden drinken. Met de kleinere letters op de menukaart
ondervond u de grootste moeite. U wou zelfs even iets eten, godgenageld, iets
eten op dat unheimliche uur, tot het
u te binnen schoot dat u al gegeten had. (Ik niet: ik zat al drie koffies lang
op u te wachten, I skipped the part about
food). Ik merkte dat u zag dat ik het doorhad: dat u uw ogen niet af kon
houden van dat andere Verboden Koppel dat daar handenwriemelend aan elkaar zat
te frunniken in naam van de liefde. Het Geheime Leger der Verliefden vindt een
gedroomde drenkplaats in De Blinde Fotograaf. Het is een gigantisch groot
leger, en toch denkt u, dacht u, daar een uitzonderlijk onderdeel van te zijn.
U vergeleek voortdurend. U was verblind door de aanwezigheid van die andere
deerne. Daardoor hebt u me toen gedegradeerd.
En toen,
meneer, toen lijfde u zichzelf in het Leger van de Voorspelbare Mannen in: zij
die menen dat eender welke schuinsmarcherende vrouw ook voor hèn
schuinsmarcheren wil. En dat is niet waar. Dat moet ik met een hevig stilzwijgen
tegenspreken. Wat meer is: op de man die zich in het gezelschap van die mooie
vrouw mocht verheugen, was u stikjaloers. Ik zag het. En u zag dat ik het zag.
Daarom wou u weg en wou u ook blijven. Daarom wou u naar mijn appartement en
wou u tevens ter plekke krampachtig zitten praten. U wou alles. U wou misschien
het liefst eerst die vrouw een vlugge beurt in de toiletten geven, dan het
mannetje vermoorden, daarna mij met uw overbevolking teisteren, en dan te horen
krijgen, van mij: ‘Jij bent de beste. It was
wonderful’.
Ja, ook dat is een
gigantisch groot leger. Nou, dat speelde zich dus af in De Blinde Fotograaf,
enkele weken voor… Herinnert u zich dat nog, meneer? Sedert die namiddag heb ik
geen koffie meer gedronken. Ik kan niet meer, nooit meer, zelfs niet in het
mekka van de mokka, ooit, met een volgende kerel als een kraan, neen. Ik voel
me als Anna O., de bekende theetante die bij Sigmund Freud op de sofa ging
liggen. What’s on a woman’s mind?
En toch
liet ik me enkele weken later alweer door u voltanken, met a lovin’ spoonful vanuit uw lendenen vertrekkend. Lovin’ ? Nou, eerder lustful. De gevolgen zijn u ondertussen
bekend, dankzij deze epistolaire inspanning van mijnentwege. (U laat toch elk woord
goed tot u doordringen? Zoals uw zaad in mijn schoot uitwaaierde en vrucht
begon te worden?)
Ja, dat
kind van ons, m/v. Laten we hopen dat het gelukkig wordt. U zal daar maar voor
een heel klein stukje tussen gezeten hebben. Op zijn echte vaders zal het
misschien vele winters en lentes moeten wachten. Nog iets: hoe zullen we het
noemen? Ik bedoel: het kind, met name. Daar moeten we samen over beslissen,
vind ik. Dat is het minste maar ook het enige wat ik kan doen. Voor wat, hoort
wat. Wat mij betreft, voor u zich dingen in het hoofd haalt: mail me geen Bijbelse
namen, geen mythische namen, geen namen uit tv-feuilletons, geen hypermoderne
namen, geen retronamen, geen drie- of meerlettergrepige namen. Doodgewoon Jan
bijvoorbeeld. Of Elke. Pam en Kim kunnen ook. Desnoods Maaike. Ook wel mooi. Een
kort sms’je volstaat; uitvoeriger overleg is mogelijk aan een neutrale
onderhandelingstafel, maar dan wel voor de zesde maand van de dracht. (Niét in
de liefdesafspanning De Blinde Fotograaf, graag!) Mocht zich een meerlinggeval
voordoen, dan wil ik zeker geen gelijkluidende benamingen voor de diverse
eenheden. Ongerijmdheid, graag. Zelfs geen assonanties, begrijpt u? Er zijn
grenzen aan bepaalde herinneringen. Gedeelde vreugd is dubbele vreugd. De achternaam
van mijn eerstgeboren uk vormt natuurlijk geen enkel probleem. Dat wordt door
mij geregeld.
Nou, u
merkt, meneer: een nachtje neuken doe je nooit alleen. Wie de trein neemt, komt
gewoonlijk ergens aan. Kwestie van het goeie perron te nemen. Ik hoop op uw Rolex
geen al te grote vertraging af te moeten lezen. Vlucht u maar niet ijlings naar
een van uw zwitserlanden, bijvoorbeeld. Precisie, graag. Schoon volk eerst. De
tijd dringt, maar niet echt. Het getuigt overigens van een ongehoorde pretentie
de tijd om uw pols vast te binden teneinde die aan banden te leggen en
ondergeschikt te maken. Ik leg het onding ergens waar ik er niet elke dag mee
geconfronteerd word. Zo wordt het geen paardje van Troje dat alsnog begint te
galopperen in de hoop me op te winden en overhaaste besluiten te doen nemen.
Het blinkt overigens zo opvallend dat ik u ervan verdenk het al vaker op vele
andere plaatsen een tijdlang niét gedragen te hebben, klopt dat? Zoals uw Rolex
hier tikt, zo tikte hij volgens mij op andere plaatsen. U kunt me ondertussen
altijd bereiken op het nummer 000-0894929-07. Wij verblijven inmiddels, geheel
de uwen:
Familiale
groeten
zaterdag 20 april 2019
Na de voorstelling: 'Opabinia' van Frederik Lucien De Laere
Gisteren werd bij 'IJsberg' in Damme 'Opabinia', de nieuwste dichtbundel van Frederik Lucien De Laere voorgesteld. Het werd een milde & wilde performance waarover het laatste nog niet is gezegd. In bijlage enkele kiekjes na de voorstelling.
We hopen in deze Digther-kolommen later nog op de bundel zelf (en op de voorstelling) terug te komen.
We hopen in deze Digther-kolommen later nog op de bundel zelf (en op de voorstelling) terug te komen.
 |
| Philip Hoorne & Frederik Lucien De Laere |
 |
| vlnr albrecht b doemlicht, Denis Vercruysse, Frederik Lucien De Laere en Wim Vandeleene |
 |
| Philip Hoorne & Wim Vandeleene |
zondag 14 april 2019
Het koersbeest - Hendrik Carette
Het koersbeest in de hel van het Franse noorden
met die oude Vlaamse oorden
voor Willie Verhegghe
Het valt en vloekt, bezweert de wielergoden
en demarreert. Het slikt en snuift, het hijgt
en maakt een plas of urineert.
En vanaf Compiègne glijdt het over de wegen
tot op de Pevelenberg of staakt de strijd in Hem.
Het klimt haastig over een bareel aan een
verlaten verroeste spoorlijn, komt te laat
voorbij Arenberg of bij die bocht aan De Boom.
Het stampt en schakelt, raakt danig bevuild
en huilt als een kind dat vecht tegen de wind,
het stof, de regen op die harde helse keienstenen.
Het wint geen koers en is geen prijsbeest.
Het is het knokige koersbeest dat blijft jagen
op het glas van mijn breed panoramisch scherm
en dat elk jaar weer die zondag domineert
alsof ik daar sta en staar vanop een berm.
© Hendrik Carette
met die oude Vlaamse oorden
voor Willie Verhegghe
Het valt en vloekt, bezweert de wielergoden
en demarreert. Het slikt en snuift, het hijgt
en maakt een plas of urineert.
En vanaf Compiègne glijdt het over de wegen
tot op de Pevelenberg of staakt de strijd in Hem.
Het klimt haastig over een bareel aan een
verlaten verroeste spoorlijn, komt te laat
voorbij Arenberg of bij die bocht aan De Boom.
Het stampt en schakelt, raakt danig bevuild
en huilt als een kind dat vecht tegen de wind,
het stof, de regen op die harde helse keienstenen.
Het wint geen koers en is geen prijsbeest.
Het is het knokige koersbeest dat blijft jagen
op het glas van mijn breed panoramisch scherm
en dat elk jaar weer die zondag domineert
alsof ik daar sta en staar vanop een berm.
© Hendrik Carette
donderdag 21 maart 2019
Derde leerdicht over het licht - Alain Delmotte
 |
| © foto Jan Vanmeenen |
1.
Licht en de democratie die het bij brengt.
De onvermurwbare grondwet van haar republiek: de klaarlichte dag.
Het moet zich aan iedereen laten zien: niets mag het verborgen houden, niets mag verborgen blijven.
Licht heerst niet. Het deelt zich eindeloos op. Het deelt zich eindeloos uit. Iedereen komt het toe.
Zelfs de blinden. Zelfs de dronkaards en de dieven.
Helaas: zelfs de meelopers, de rassenhaters, de rijke stinkerds. Licht is te minzaam voor kritisch vermogen.
Het militeert. Het propageert doorschijnendheid.
2.
Het roept vroomheid op en wordt bij elke gelegenheid aanbeden.
In tempels.
In kathedralen.
In de loges.
In vluchtelingenkampen en gevangenissen.
Zonder licht doemt uit het denken geen Eureka op. En niet één van onze luchtspiegelingen.
3.
Licht staat nooit stil. Zet er spoed achter als je het in stilstand zien wil.
Of het met een haiku wil vereren.
4.
Elke dag laat het zich een nacht lang missen.
Op haar hoogtepunt brengt het ons verlangen.
Maar vervullen doet het niet: dat laat het aan jou over.
5.
Wie het die dag heeft misgelopen, zoekt het in de liefde terug op.
(Laat het zich daar echt weer openbaren – of verdwijnt het daar nog meer?)
6.
Er is niets overtolligs aan: je geeft haar alles plaats die ze meer dan nodig heeft.
Laat het ademhalen, laat het zich verwonderen.
Obscure plekken vermijdt het: die mag de nacht voor zich houden.
7.
Maanlicht moet niet proberen er zich aan te meten.
Als een theelichtje blaas je het zo uit.
8.
Als je denkt aan de dagen die je het aan andere zaken hebt verbeuzeld. Dat licht komt nooit meer terug, dat licht heb je verkeken, houdt zich niet voor gezien.
9.
Het past precies in wat je van geluk verwacht. In wat je van het geluk gelooft.
Geluk, het moet het licht zijn dat dat heeft bedacht. Het is namelijk niet bij machte om ongelukkig te maken.
10.
Het heeft nergens een verblijfsvergunning voor nodig. Het voelt zich thuis waar het is.
Ongevraagd en zonder gêne breekt het bij iedereen binnen.
11.
Ook bij jou.
Het komt naast jou zitten als je schrijft, zonder dat het je stoort.
Het weet zeer goed de stilte te bewaren.
Dezelfde stilte die je ook in de dingen hoort.
© Alain Delmotte
Abonneren op:
Posts (Atom)