Carol Deutsch - De Joodse vriend van James Ensor

Van de Oostendse auteur Etienne Van den Steen verschenen in de rubriek De Boekhouding van de VVL eerder recensies over zijn poëziebundels. Na het schrijven van een aantal filmscenario's zoals Jimmy, Kamiano, a Kingdom without Mirrors en De Blieckaert is er van zijn hand bij uitgeverij Devries-Brouwers nu ook de biografie over de kunstschilder Carol Deutsch, vriend van James Ensor.

De auteur plaatst zijn hoofdpersonage in een authentieke context waardoor we meer te weten komen over de vele persoonlijkheden die in het Oostende van de jaren 30 hun artistieke stempel drukten. Daarnaast krijgt de lezer een duidelijk beeld van het oeuvre van Carol Deutsch.
De man, geboren in 1894 te Antwerpen, begon pas laat met schilderen nl. op 28-jarige leeftijd. Het is de kracht van dit lijvig boek (284 blz.) om Deutsch als kunstenaar uit de anonimiteit te halen. Dat was een van de redenen om via intense studie en gedegen opzoekingswerk tot deze publicatie te komen. Etienne Van den Steen heeft er zijn werk van gemaakt. De kunstenaar Carol Deutsch produceerde heel wat in een toch vrij korte periode. Op de vlucht voor de Nazi’s vond hij relatieve rust in Oostende. Tijdens het Interbellum was de artistieke activiteit in Oostende vooral geconcentreerd rond de figuur van James Ensor en de Galerie Studio. Het was daar dat vele (nu) bekende namen elkaar troffen. We denken daarbij ondermeer aan Ensor zelf, Félix Labisse, dichter Henri Vandeputte en boekhandelaar Mathieu Corman.

Deutsch ging nooit naar een academie, maar kreeg zijn scholing bij Ensor. Hij werd tevens beïnvloed door Constant Permeke en Léon Spilliaert. Het was trouwens Ensor zelf die vond dat zijn pupil de passende attitudes had om een goede kunstenaar te worden. Hij was zachtmoedig, fier, tot luisteren bereid en hij had een enorme inzet om er te komen. Het maakte van Deutsch een graag geziene figuur. Veel van zijn werken zijn helaas verdwenen. Daar had uiteraard de Tweede

Wereldoorlog debet aan, maar toch moeten nog veel tableaus te vinden zijn. De eerste solotentoonstelling van Deutsch vond plaats in Galerie Manteau te Brussel; het is dan 1929. Tegen het einde van de oorlog wordt Carol samen met zijn echtgenote Fela uiteindelijk op 3 september 1943 gearresteerd. Vermoedelijk zijn ze verklikt. Ze worden naar het transitkamp van Mechelen gebracht en vertrekken op 20 september met transport XXII-B. Eindbestemming: Auschwitz. In het kamp zal Carol ingezet worden om schilder- en verfwerk uit te voeren, hij wordt dus als het ware  onderhoudsman. Etienne Van den Steen heeft met dit boek flink wat strepen verdiend. Naast een interessant onderwerp en helder taalgebruik weet de auteur de lezer tot het einde toe te boeien. Komen daarbij nog de massa’s kleurrijke illustraties en het nog nooit eerder gepubliceerd archiefmateriaal. Het boek blijft daardoor ook na lezing een blijvend bladerboek.
…
Op 20 december 1944 wordt officieel gemeld: “Carol Deutsch, Gevangene nr. 110422 sterft aan uitputting om 5u30.” In werkelijkheid wordt hij in Buchenwald neergeschoten met een pistool omdat hij, ten gevolge van platvoeten en uitputting, niet meer kan volgen tijdens een gedwongen Laufschritt. In het kamp wordt genoteerd ‘Dood door hartfalen”.
...

© Frank Decerf


Carol Deutsch, Etienne Van den Steen, C. de Vries-Brouwers, Antwerpen,2018, ISBN 978-90-5927-563-8