Twaalf bijzondere boeken uit 2023 - de keuze van Hendrik Carette

Twaalf bijzondere Nederlandstalige boeken van het rampenjaar 2023

Elke maand minstens één uitzonderlijk goed boek. 

1. Vlaanderens waanzinnigste eeuw 1297-1385, Joren Vermeersch, Gent: Borgerhofff& Lamberigts, een meesterwerk van een historicus en jurist die kan schrijven en vertellen als een literair genie. Zijn verslag van o.m. de bloederige Guldensporenslag in 1302 is een kleurrijk en waarachtig lectuuravontuur. Ook de opstand van de boerenrebel Niklaas Zannekin is zeer leesbaar en sleept de lezer mee 's avonds mee tot in de nacht.    

2. Mens worden is een kunst, vier etudes van Rob Riemen, Amsterdam:  - Polak & Van Gennep. Riemen is de stichter van het Nexus instituut en hoofdredacteur van het gelijknamige merkwaardige culturele en filosofische tijdschrift in boekvorm dat al sinds 1991 verschijnt. 

3. Dat alles ben ik, gedichten van Friedrich Nietzsche, Groningen: Historische Uitgeverij, samengesteld, vertaald & toegelicht door Ard Posthuma met een inleiding van Piet Gerbrandy en essays van Martine Prange en Mariëtte Willemsen. Wie dacht dat Nietzsche enkel een filosoof en een linguïst was, vergist zich schromelijk want hij was ook nog een soms duistere en zeer hysterische Duitse dichter. 

4. De Reynaert, Leven met een middeleeuws meesterwerk, Frits van Oostrom, Amsterdam: Prometheus. Alles over van den vos Reynaerde en onze middeleeuwen door deze geleerde met de historische teksteditie en een rood leeslint. Of een meesterlijk boek over een meesterwerk door een grootmeester.

5. Het is een vlakte waar geen moeders wonen, op zoek naar Maurice Gilliams, door Hans Kleiss, uitgegeven in eigen beheer met aan de voorzijde een tekening van de dichter Gilliams door Antoon Marstboom en diverse foto's en documenten. Beter dan een biografie want geschreven door een ware  liefhebber die heel veel heeft opgegraven en gevonden. 

6. Alles onder de hemel, Ferdinand Verbiest en de ontdekking van China, Veerle de Vos, Kalmthout: Pelckmans. Bijna een ode aan de jezuïeten die zowel in Japan als in China actief waren. Een levenswerk. Of hoe een West-Vlaming van Pittem naar Peking reisde. Ook een goed leesboek voor ongelovigen, heidenen of protestanten.

7. Elk woord ging ademhalen. Het leven van de dichter Martinus Nijhoff door Bart Slijper die hier als biograaf niet aan zijn proefstuk is over deze magnifieke modernist. Amsterdam : Prometheus. Nijhoff is trouwens de dichter van o.m. de beroemde sonnetten 'De moeder de vrouw' dat als volgt begint: “Ik ging naar Bommel om de brug te zien.” en het sonnet 'Impasse'. Hij is ook de dichter van de dichtbundel Awater (1934) dat doet denken aan de titel van het gelijknamige poëzietijdschrift dat in Nijmegen wordt uitgegeven door het Poëziecentrum van  Nederland en dat in 2002 werd opgericht door niemand minder dan Gerrit Komrij. 

8. Waarheidsliefde en biefstuk. Essays over lezen en schrijven van Arnon Grunberg. Amsterdam : Nijgh & Van Ditmar. Deze onvermoeibare auteur die in New York woont is een duivelskunstenaar die al veel heeft geschreven en gelezen en over alles en   allen een uitgesproken mening heeft.

9. Balts, dertiende dichtbundel van Luuk Gruwez, Amsterdam: De Arbeiderspers,de dichter van Vuile manieren (1994) en Wijvenheide (2012) is allang geen zeemzoete neo-romanticus meer, maar een nuchtere ironicus die soms sarcastisch wordt en toch altijd lyrisch blijft en niet zonder humor schrijft en wrijft. Zijn gedichten 'De boeren boeren' en 'Psalm voor afvalligen' konden mij zeker overtuigen van zijn toverachtige taalkracht. 

10. Austerlitz-Parijs-Alaska is de titel van de nagelaten verhalen of postuum uitgegeven verhalen door uitgeverij Brooklyn (www.uitgeverijbrooklyn.nl) van Jacob Maarten Arend Biesheuvel die in 2020 in Leiden overleed. Dit boek bevat dus unieke, zeer geestige en soms erg aangrijpende verhalen van deze onnavolgbare rasverteller. De inleiders en samenstellers Ruud Roodhorst en Erik de Bruin schreven een inleiding 'Bies' schaduwoeuvre' die als volgt begint: “Als we Maarten Biesheuvel op zijn woord mogen vertrouwen, en er zijn voldoende redenen om dat vooral niet te doen, zijn de verhalen die hij in zijn ruim vijftigjarige literaire loopbaan bijeen schreef slechts het topje van de ijsberg.”   

11. Het voorland, nieuwe dichtbundel van Herman Leenders, Amsterdam : De Arbeiderspers. Deze schijnbaar eenvoudige meestal korte gedichten lijken soms wat al te simpel, maar bij herhaalde herlezing blijkt dat het sublieme en het subtiele van zijn gedichten wel degelijk vanuit het aardse oppervlak opborrelt;. De cyclus van tien Romeins genummerde gedichten 'De velden van rouw en verdriet' is een echte rouwcyclus die al het anekdotische ontstijgt.

12. Oostende in de belle époque, ondertitel: 'Het zwierige tijdperk van Ensor', door Kurt van Eeghem, Kalmthout: Pelckmans Uitgevers. Deze zwierige causeur maakte een schitterende ode aan de stad Oostende en één van haar unieke bewoners; de excentrieke kunstschilder, muziekcomponist en carnavalist James Ensor die zo graag flaneerde op de dijk van deze badstad waar geen zinkgaten in de straten waren. En voor wie nog mocht twijfelen; Oostende is en was trouwens lange jaren één der mooiste en meest aantrekkelijke steden van dit land. En zelfs de geschiedenis van deze stad aan de Noordzee met het Beleg van Oostende dat duurde van 1601 tot en met 1604 maakt deze ooit zo mondaine stad ook tot een rebelse geuzenstad.     

 

P.S. : en voor de gevorderden onder ons zijn er nog vier zeer merkwaardige boeken: Afscheid van de handkus van mijn goede collega Benno Barnard (Atlas/Contact), Frans en toch Vlaams van de onvermoeibare Frans-Vlaming Wido Bourel (Uitgeverij Ertsberg), Onder een andere hemel (Uitgeverij Prometheus) van Joke J Hermsen, de mooiste schrijfster van Nederland, en ten slotte het  Handboek over H.C. Ten Berge, één van onze grootste dichters (PoëzieCentrum) met essays van eminente deskundigen als Piet Gerbrandy, Cyrille Offermans, Jooris van Hulle en Gerrit Jan Zwier.          

© Hendrik Carette 
Schaarbeek, januari 2024