De 'Touch' van een 'Touche-à-tout' - Alain Delmotte

Over het plastisch werk van Martine Platteau

Op 6 januari 2019 opende Alain Delmotte de tentoonstelling van Martine Platteau, ‘Heel den hannekensnest’ een ‘in-situ’ installatie nog te bezichtigen tot 10 maart 2019 in Muze'um L te Roeselare. 

Eerder publiceerden we op de Schaal, medio november 2018, het gedicht ‘Vluchtelingen’ dat Alain schreef naar aanleiding van een werk van Platteau. Hieronder leest u de openingstekst bij de tentoonstelling. 

                                                                             ---§---

Wie voor het eerst met het atelier van Martine Platteau kennismaakt, zal niet meteen de indruk hebben dat je een artistieke werkplaats binnenstapt: haar atelier lijkt immers meer op een magazijn. Of is het een zolder?

Allerlei materialen en objecten, van kleurpotloden tot versleten schoenen, liggen er her en der verspreid. In een hoek liggen op elkaar gestapelde stukken stof die je even in een naaiatelier doen wanen. Wis en waarachtig: een echt hannekesnest. Rommel die ongeordend en lukraak bij elkaar werd vergaard - lijkt het. Maar het is een werf vol work in progress.

Want rommel is het niet: het betreft allemaal materialen, spullen waar de kunstenaar mee

 aan de slag gaat. Ze ontneemt die materialen hun functionele contexten en schept er nieuwe contexten uit en voor. Ze doet dat met opmerkelijke gretigheid en geestdrift. En die gretigheid put ze uit haar aangeboren nieuwsgierigheid, die op haar beurt te danken is aan haar capaciteit tot verwondering. En verwondering impliceert een onbevooroordeelde houding ten aanzien van dingen, mensen, gebeurtenissen. Rommel en materialen.

Van collages tot driedimensionaal werk. Van smeed- en laswerk tot simpelweg een paar woorden: ze past alles in haar creaties in, ze vult het met haar creaties aan. Van eerder klassiek aandoend, ambachtelijk grafisch werk tot conceptuele hersensspinsels: daartussen ligt een breed scala aan verschillende uitgangspunten en technieken. Diversiteit is gewoon het kenmerk van Platteau’s werk en werkwijze. Het is haar handtekening, het is haar zijn. Haar mentale manier om in beweging te blijven.

De gretige en enthousiaste “touch van Martine Platteau betreft de touch van een touche à tout. Haar recept is, zoals gezegd, haar vermogen tot een continue verwondering: we hebben te maken met iemand die voortdurend wil bijleren, nooit wil ophouden met exploreren, die met grote sensibiliteit, inzicht en wilskracht zal blijven experimenteren. Iemand die over het muurtje van de generaties kijkt. Die niets wil missen van wat er om haar heen gebeurt. Iemand die om wat om haar heen gebeurt met man en macht in haar creaties geïntegreerd wil zien. Die haar omgeving tot creatie wil maken om het zo voor banaliteit te behoeden. Oude schoenen bijvoorbeeld zijn geen ‘chaussures mortes’. Ze zijn verre van banaal en versleten: ze vertellen de verhalen van wie ze droegen. Frisse verhalen kieper je niet zomaar weg. Dat doe je enkel met oude schoenen.

Omdat ze haar directe omgeving niet van haar afschuift, kunnen we Martine Platteau dus bezwaarlijk als een buitenstaander beschouwen – al worden in de volksmond kunstenaars vaak onterecht als buitenstaanders omschreven: deze tentoonstelling bewijst hoe groot haar gevoelsmatige, maatschappelijke betrokkenheid is. Haar verbondenheid.

De bijna barokke, emancipatorisch gerichte diversiteit aan materialen en techniciteit die ik hier aanstip is de bron van haar specifieke beeldtaal. Die verrijkt ze met particuliere componenten. Het particuliere breidt ze tot eigenzinnige symbolen en/of metaforen uit. Dingen die we als toeschouwer niet meteen vatten, die we wel zinnelijk en gevoelsmatig kunnen benaderen en interpreteren. Het particuliere vernauwt niet, maar verbreedt zich tot een speelruimte die uitnodigt tot participatie. Bij sommige van haar werken kan iedereen zelfs een bijdrage leveren.

Elementen uit haar directe omgeving zijn haar dus tot inspiratie, worden haar tot vocabularium. Die beeldtaal en taal bieden haar ruimte tot improviseren – het toeval kan ze hiermee een kans geven. Ze wenst haarzelf voortdurend te verrassen en verrast daarmee de toeschouwer.

Opvallend is dat dit alles met grote hartelijkheid tot stand komt. Een hartelijkheid die hand in hand gaat met menselijkheid en medemenselijkheid. Dat klinkt misschien wat naïef of sentimenteel. Maar ze trapt niet in die vallen. Ze is lucide. Ze weet zich ‘kwetsbaar’: en dat is nu net wat in de kern menselijkheid betekent. Een mens is fundamenteel kwetsbaar want sterfelijk.

Voor die kwetsbaarheid neemt de kunstenaar het op. Wat we in haar tentoonstelling te zien krijgen is kwetsbaar, broos, breekbaar. Die open uitgesproken kwetsbaarheid is de kracht van haar werk. Art – air – heart. Zo klinkt haar adagium. Kunst is zuurstof, kunst is hartslag, kunst is licht.

Hoe vreemd ook: maar binnen heel den hannekesnest van deze tentoonstelling sluipt een subtiele ordening. Een rode draad - die blauw uitvalt. Het blauw overkoepelt, domineert

het gebeuren hier, legt letterlijk bruggen. Welke dichter zei ook weer dat blauw de enige universele kleur was? Het blauw dat de wereld overspant, het blauw dat we de hemel noemen. Het zwerk en wat het te bieden heeft aan licht. Iedereen draagt het blauw in zich – want dat blauw kan voor het verlangen staan. En wie het blauw kwijt wil, laat zijn menselijkheid op de klippen lopen. Wat kan een mens zonder blauw? Wat vangt een mens zonder lucht aan? Wat vangt hij met al dat blauw licht in de lucht aan? Zoals gezegd is het wat om haar heen gebeurt dat haar werk de vorm geeft – of dat haar vormen doet zoeken. Ook de actualiteit. De maatschappelijke hannekesnest. Ze doet dat met opvallende geëngageerdheid en grote authenticiteit. Uiteraard heeft haar werk iets speels: hier en daar ontwaren we zelfs zoiets als humor. Maar het is niet vrijblijvend. Platteau houdt de voeten op de grond. Haar aanklacht is duidelijk: against the greed.

Voeten op de grond. Dit is hier letterlijk te nemen. Op heel wat werken komt het motief van de voetafdruk terug. Hiermee evoceert ze de vluchtelingenproblematiek. Vluchtelingen zijn geen personages. Het zijn individuen met ieder in zich: het blauw dat naar iets harmonieus doet verlangen. Naar een eigen huis van het Zijn. De manier waarop vluchtelingen (transmigranten, migranten, vreemdelingen, allochtonen, straatvechters, profiteurs en weet ik veel wat voor etiketten ze aangekleefd krijgen) door verschillende media zo ‘in beeld en in ideologisch vooroordeel’ worden gebracht dat ze helemaal anoniem lijken. Dat ze er niet toe doen. Dat ze geen recht meer lijken te hebben op een naam, enkel op een huidskleur of een religie, enkel op een dossier en op een weinig benijdenswaardig plaatsje in een roekeloos berekende statistiek.

Ze kwamen aan op lek lopende schuiten, spoelden aan op de stranden van een wereld met een lek lopende moraliteit – waarmee veel van hun verlangen wordt ontkracht. Maar niet helemaal. Een vraag die we ons zouden kunnen stellen: behoort verlangen tot de rechten van de mens?

De kunstenaar maakt zich daar heel terecht boos over maar wordt nooit boosaardig. Geen spoor van cynisme, geen spoor van zwaarmoedigheid. Ze is te subtiel om brutaal te kunnen zijn. Te kwetsbaar. Ze blijft de wereld en het werelds gebeuren verwelkomen. Ze blijft gastvrij haar hand uitsteken. Ze onthaalt.

Het werk van Martine Platteau vraagt niet om veel theorema’s en grote woorden. Ze is eerder iemand van de daad. Waarmee ik niet wil zeggen dat het reflexieve of het methodische haar vreemd is. Nee, vergeet niet dat ze voortdurend bij wil leren! Ze reflecteert in een beginstadium maar eenmaal deze episode voorbij volgt ze vanuit dat reflexieve haar intuïtieve weg. En het intuïtieve is misschien wel voor de toeschouwers die we zijn de juiste theorie en methodiek om dit werk te benaderen. Er wordt van ons enkel wat empathie vereist. Op die manier worden wij, toeschouwers, onmisbare deelnemers. Meer is kunst niet. Veel meer dan dit kan kunst niet.


© Alain Delmotte


Extern
Website Martine Platteau
Muze'um L Licht en Landschap, Bergstraat 23, Zilverberg, 8800 Roeselare
‘Heel den hannekensnest’ een ‘in-situ’ installatie van Martine Platteau is nog te bekijken tot 10 maart 2019. 
Vluchtelingen, een gedicht van Alain Delmotte