Hemel en Hel - Frans Deschoemaeker

Wordt op oude fresco's het lot van de gelukzaligen die bij het Laatste Oordeel hemelwaarts stijgen doorgaans zoet, conventioneel en stereotiep uitgebeeld, met des te meer verve, verbeeldingskracht en perverse zin voor detail worden de verschrikkingen geëtaleerd die de hel voor de verdoemden in petto heeft. Brian de Palma's killer met de kettingzaag krijgt een verre voorafschaduwing in het duiveltje dat met een soort houtbewerkersboor het geslachtsdeel van een kermende verdoemde bewerkt. Het is, naast vele andere verfijnde folteringen, te zien op het fresco van Taddeo di Bartolo uit 1393 in de kapittelkerk van San Gimignano.

Volgde de vroege renaissancekunstenaar slaafs de kerkelijke ordonnantie dat de muren van het gebedshuis een donderpreek moesten zijn, zodat de gelovige zich huiverend tot God wendde, of vond hij in de bestraffing van het kwaad een onderwerp dat zijn onderbuik prikkelde en zijn verbeelding vleugels gaf? Vond zijn heimelijke genoegen het kwaad te stileren en te esthetiseren hier een geoorloofde uitweg? Liggen de verre wortels van het kunstenaarschap in romantische, modernistische zin, onder de bloemen van het kwaad, lang vóór die bloemen een naam en een boek kregen? Wie de demonische figuren uit het erotisch prentenkabinet van Félicien Rops bekijkt, ziet de baarlijke, gevleugelde duivel van Luca Signorelli uit 1500, die de Hoer van de Apocalyps op zijn rug meevoert door het luchtruim, door de plaat heen schemeren.

Na de tientallen kerken tijdens elke Italiëreis, waarbij Dantes inferno steevast tot leidmotief uitgroeit, met als hoogtepunten de extatische visioenen van Luca Signorelli in de kathedraal van Orvieto en van Michelangelo in de Sixtijnse kapel, weet ik het wel: het moet verdomd saai zijn in de hemel.


© Frans Deschoemaeker

Uit: De waterlelies van Montparnasse, een werk in gestadige voortgang.