Aardse paradijzen (1/3) - Frans Deschoemaeker

over lelies, stiletto’s, Sixtijnse sluiers (1)

In die tijd begon het paradijs daar waar een zijden kous ophield en loopse vingertoppen bleven haken aan de warme metalen clip van een jarretelle. Voorbij die grens begon het koele blanke vlees van een dij, dat zich uitstrekte tot aan het in huidplooien verzonken, weerspannige elastiek van een slipje. Het paradijs was hoofdzakelijk tactiel. Het moest wel ontstaan aan de vingertoppen. We kregen het niet te zien. En als we het te zien kregen, dan alleen glimpsgewijs.

Ook woorden als corselet, pantyhose, open bottom girdle, French knickers, hadden het onmiskenbare vermogen het paradijs op te roepen.

Maar dit geheel terzijde, voorlopig althans.

*

De engel van de annunciatie. Het is duidelijk dat het mysterie van de Onbevlekte Ontvangenis en de Boodschap aan de Maagd de kunstenaar steeds hebben gefascineerd. De panelen met dit onderwerp zijn niet te tellen. Veelzeggend hierbij is dat de kunstenaar zijn creativiteit doorgaans botviert op de figuur van de engel, terwijl de Maagd conventioneel en deemoedig in zichzelf gekeerd de boodschap dient te aanhoren. Want het is de engel die mogelijkheden opent. Hij is een aanlokkelijk fantoom, een wezen van gene zijde, altijd verontrustend, dat op klaarlichte dag over de vensterbank van het bewustzijn glipt.

Met de zogenaamde Cestello annunciatie (Florence, Galleria degli Uffizi) heeft Sandro Botticelli een van de meest intrigerende engelen van de hele Renaissance geschilderd. Een die zijn witte lelie torst als een strijdbanier en sluipend de Maagd benadert, als een kat, de rechterhand bezwerend, aftastend geheven. De Maagd lijkt hem in een theatraal gebaar af te weren, terwijl haar mantel of bovenkleed breed, amandelvormig, openvalt, daaronder een ander, bloedrood gewaad onthullend. Het tafereel heeft alles van een subtiel verleidingsballet, ja, van een paringsdans. Deze engel en zijn maker zijn doortrapt. Het landschap in het raam is, ongebruikelijk bij Botticelli, precieus en gedetailleerd weergegeven, alsof de kunstenaar de samengebalde spanning binnenskamers, opgebouwd door de onmiskenbaar sensuele suggestie, wil laten wegvloeien in een vergezicht, na de toeschouwer in hoge mate te hebben verontrust.

(wordt vervolgd)


Uit: De waterlelies van Montparnasse, een werk in gestadige voortgang.


© Frans Deschoemaeker